5.1 Predmet konkursa i programski elementi

Od učesnika konkursa se očekuje da na osnovu analize postojećeg modela korišćenja prostora, sagledavajući područje sa više prostornih aspekata (ekološki, ekonomski, društveni, kulturni) predlože prostorno i programsko unapređenje ovog prostora i daju smernice za dalji razvoj. Zadatak je da se vrednovanjem prostornih karakteristika i uz očuvanje postojećih ambijentalnih vrednosti neposrednog okruženja, sagledaju razvojni potencijali ove lokacije i predlože rešenja za njenu transformaciju i nove sadržaje, kroz očuvanje, uređenje i povećanje fonda zelenih površina kao primarni deo zadatka.

Konceptualni okvir konkursa

 

Konkurs je anketni i od učesnika se očekuje je da predlože prostorna rešenja kojima se definišu principi za dalji razvoj: od konceptualnog prostornog i programskog nivoa za zonu šireg obuhvata konkursa (definisanjem odgovarajućih namena za unapređenje te lokacije) do nivoa urbanističko-arhitektonske razrade užeg obuhvata (provera kroz plan fizičkih struktura i parternog rešenja) za područje užeg obuhvata.

Od učesnika se očekuje da daju predloge za rekonstrukciju postojećih i izgradnju novih fizičkih struktura, predlog nove prostorne matrice, definisanje načina kretanja u prostoru različitih kategorija korisnika, saobraćajne i infrastrukturne sisteme unutar područja.

Kroz prostornu proveru predloženih urbanističkih parametara potrebno je dati predlog za revitalizaciju kompleksa postojećih korisnika, ali i dati predloge za nove namene u prostoru. Potrebno je da nove namene budu kompatibilne sa postojećim namenama koje se zadržavaju i odgovaraju po tipologiji nameni: mešoviti gradski centar, uključujući i poslovanje, stanovanje i kulturu.

Na osnovu prostorne provere urbanističkih parametara u zavisnosti od predloženog koncepta može se predložiti  i radikalna transformaciju pojedinih zona.

Održivi urbani koncept - između nasleđa, planiranja i održivosti

Smernice učesnicima u pravcu predlaganja održivog urbanističkog koncepta razvoja

 

Održivi razvojni ciljevi, zelena gradnja

Urbani razvoj danas, u svetlu klimatskih promena, pomera se ka planiranju „zelenog grada“ i korišćenju braunfild („braon“) lokacija koje pružaju značajne „rezerve prostora“ u gradu i imaju potencijal u stvaranju održivog urbanog ambijenta, sprečavanju nekontrolisanog širenja gradova i emigracije iz ubranih područja. Reaktiviranjem ovih lokacija postiže se veća ostvarljivost principa „kompaktnog grada“ i znatno veća efikasnost upotrebe gradske infrastrukture, posebno saobraćajne.

Svakako da je tema „zelene gradnje“ jedna od primarnih smernica za učesnike konkursa  ne samo zbog aktuelnosti te teme u savremenoj urbanističkoj praksi već prvenstveno zbog unikatnih potencijala ovog neuređenog i neadekvatno korišćenog prostora na rubu park šume Košutnjak. Postojanje razvijenih zelenih površina u strukturi same lokacije predstavlja još jedan od  izuzetnih potencijala za razvoj u pogledu prirodnih uslova, morfoloških i mikroklimatskih vrednosti.

Prema Strategiji održivog i integralnog razvoja Republike Srbije do 2030. godine ("Sl. glasnik RS", br. 47/19) ideal održive urbane forme je tzv. „kompaktni grad” ili grad u kome je intenzivirano korišćenje prostora tako da predstavlja centar koji je istovremeno privlačan stanovništvu i za stanovanje i za rad. U brojnim teorijskim raspravama, navedene prednosti kompaktnih gradova su njihova veća energetska efikasnost i manji uticaj na zagađenje, pre svega zbog mešovite namene prostora i veće gustine naseljenosti, što podržava kraća putovanja od mesta stanovanja do mesta rada i drugih aktivnosti.

 

Reafirmacija - regeneracija - transformacija

 

Prema Strategiji održivog urbanog razvoja Republike Srbije do 2030. godine^[1] u izradi urbanističkih planova za urbana naselјa i urbana područja prioritet imaju:

1. urbana obnova primenom principa mešovitih namena tradicionalnog gradskog tkiva (vraćanje atraktivnosti, obogaćenje ponude u naseljima…)
2. uređenje i očuvanje postojećih i planiranje novih javnih prostora, na osnovu istraživanja identiteta naselja, anketa građana, povezivanja u jedinstvenu i kontinualnu mrežu, gradiranje od mikro do makro nivoa (od urbanih džepova do gradskih trgova)
3. očuvanje postojećih i planiranje novih zelenih površina i šuma, povezivanja fragmentiranih površina u jedinstven i kontinualan prostor, korišćenje i uređenje zapuštenih prostora, promocija Zelenog grada („Garden city movements“), očuvanje jedinstvenih lokacija kao što su gradske šume
4. urbana regeneracija delova naselja izloženih devastacionim procesima (braunfild zone) kroz dizajniranje i isticanje identiteta javnih prostora, korišćenje i uređenje zapuštenih prostora, promocija bezbednih i dostupnih lokacija
5. primena kontrolisanih parametara u urbanističkoj praksi (gustina stanovanja, odnos namena, koeficijent izgrađenosti, udeo zelenila, analize osunčanosti i provetrenosti, odnos pojavnih oblika i formi, vizura i silueta naselja, estetika prostora itd.) i regulisanje načina i uslova pribavljanja i upravljanja površinama ostale namene za javno korišćenje u stambenim i drugim zonama i celinama

Od učesnika konkursa se očekuje da napred navedene principe urbanističkog planiranja primene i na predmetnu lokaciju.

Na lokaciji prepoznajemo sledeće KARAKTERISTIČNE ZONE I KORISNIKE na konkursnom području:

1_Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja - DIF

2_Radio-televizija Srbije - RTS

3_Kolektivno stanovanje

4_Avala studios

5_Košutnjak film

6_Zastava film

7_ Državni audiovizuelni arhiv Srbije - Jugoslovenska kinoteka

8_Crkva Sv. apostala i evangeliste Luke

9_Vatrogasno-spasilačka jedinica Košutnjak

10_Individualno / Višeporodično stanovanje

11_Hala sportova Žarkovo

Pregledom POSTOJEĆIH KORISNIKA i načina korišćenja zemljišta u konkursnom obuhvatu prepoznajemo sledeće NAMENE POVRŠINA:

Površine javne namene:

• Površine za objekte i komplekse javnih službi
• Zelene površine
• Šume

Površine ostale namene:

• Površine za stanovanje
• Površine za komercijalne sadržaje
• Površine za verske objekte i komplekse
• Zelene površine

Površine javne ili ostale namene:

• Površine za sportske objekte i komplekse

 

^[1] Strategija održivog urbanog razvoja Republike Srbije do 2030. godine

 

Mapa fizičkih struktura

Kroz konkursnu razradu potrebno je dati predloge za dalji razvoj svake pojedinačne zone (korisnika) na anketnom nivou razrade konceptualne postavke celokupnog obuhvata konkursa - Zadatak 1 (zona A), do detaljne razrade za zone koje su predmet užeg obuhvata - Zadatak 2 (zona B). 

Mapa karakterističnih zona i korisnika

 

5.1.1 Programsko  - prostorni uslovi  - širi obuhvat konkursa (zona A)  - zadatak 1

Imajući u vidu složenost distribucije korisnika i sadržaja u obuhvatu, Predmet konkursa je stepenovan/podeljen na dva nivoa razrade/zadatka.

Zadatak 1 odnosi se na formiranje programskog i prostornog koncepta celokupnog obuhvata (zona A) sa rasporedom i umrežavanjem sadržaja i zelenila, određivanjem kapaciteta i komunikacija i omogućavanjem kontinuiteta autentičnog gradskog pejzaža dostupnog za javnost, kao šireg obuhvata razrade (85,38ha).

Od učesnika se očekuje da poštujući neposredni kontekst lokacije i poziciju predmetnog prostora na obodu građenih gradskih struktura uz park-šumu Košutnjak, sve intervencije u okviru predmetne prostorne celine, pažljivo razmotre u cilju dobijanja što kvalitetnijeg rešenja takvih da, uz ostvarivanje efikasnosti pristupa i korišćenja prostora i afirmaciju postojećih vrednosti celine, kroz unapređenje funkcionalnih i ambijentalnih karakteristika prostora, predmetnom području obezbede nove modele za razvoj specifičnog/multifunkcionalnog gradskog centra uz maksimalno uvažavanje i razumevanje predela u kom se obuhvat nalazi.

Osnovni zadatak jeste urbana obnova primenom prethodno navedenih principa za razvoj urbanih područja i naselja Strategije održivog urbanog razvoja Republike Srbije do 2030. godine, odnosno vraćanje atraktivnosti i obogaćenje ponude gledano na užem planu okruženja predmetnog područja, a na širem gradskom planu, doprinos razvoju kompaktnog grada naspram urbanog rasipanja.

Ovde se pre svega misli na strategije aktiviranja novih kompatibilnih i održivih sadržaja koji će učiniti da se programi međusobno uvezuju i podržavaju i time grade mehanizme zajedničkog funkcionisanja koji mogu obezbediti ekonomsku, društvenu i ekološku održivost.

Raspored i način umrežavanja sadržaja dati u obliku načelnog koncepta za celovit konkursni obuhvat (zona A). Rešenje, organizaciju i projekat celine, posebno slobodnih površina -  komunikacija, rekreativnih i zelenih površina, dati u skladu sa predloženim programskim zadatkom i potrebama namene, sa ciljem formiranja dostupnog i uređenog otvorenog prostora.

Slobodne prostore, u programskom smislu, predvideti u skladu sa potrebama savremenog grada, imajući u vidu mogućnost reafirmacije kulturnog identiteta mesta podrazumevajući maksimalno očuvanje zelenog fonda (šume) zatečenog na lokaciji.

Konkursni zadatak predstavlja priliku za predlog oblikovanje novog gradskog pejzaža, sa predlogom novih kompatibilnih sadržaja  kao  odgovorom na potrebe savremenog  grada.

Remodelacija Ulice kneza Višeslava u parkovski bulevar  sa drvoredima i kontinuiranim  trasama za kretanje pešaka i biciklista omogućiće bolje povezivanje ovog područja sa neposrednim okruženjem.

Na nivou celokupnog konkursnog obuhvata (zone A) od učesnika konkursa se očekuje da daju rešenje sa odgovorima na sledeće programske zadatke:

• Modeli prostornog zoniranja (implementacije mešovite namene) - distribucija različitih namena površina i međusobni uticaj / odnos

• Očuvanje i unapređenje zelene infrastrukture - modeli parternog uređenja/korišćenja slobodnih, zelenih površina i šuma

• Modeli saobraćajnog povezivanja

• Modeli tipologije fizičke strukture (konzervacija, rekonstrukcija, interpolacija, novo građenje…)

• Modeli matrice i tipologije blokova

• Modeli aktiviranja prostora - postojeći sadržaji / novi sadržaji

• Revitalizacija braunfild zona (predmet 2. zadatka i težište razrade)

Strukturu planiranih blokova, tipologija i visine objekata unutar njih, odnos učešća stanovanja i komercijalnih i poslovnih sadržaja, javnih i ostalih slobodnih površina kao i sadržaja kulture, sporta i ostalih pratećih sadržaja, ostavljeni su na izboru konkurentima.

Programski ciljevi:

• Stvaranje uslova za maksimalno korišćenje potencijala prostora

• Definisanje kulturno-istorijskih vrednosti i mogućnosti unapređenja kroz definisanje nove/kompatibilne namene, atraktivnih zona, povezivanje pojedinih objekata i prostora, obezbeđivanje dostupnosti

• Definisanje prirodnih vrednosti unutar prostora, obezbeđivanje zaštite i mogućnosti korišćenja, povezivanja i isticanja karaktera pojedinih prostora - adekvatnog zoniranja

• Unapređenje korišćenja postojećih i stvaranje novih sadržaja

• Stvaranje uslova za nezavisan razvoj pojedinih zona unutar celine

• Integracija u smislu fizičkog povezivanja i višestrukog korišćenja prostora

• Redefinisanje saobraćaja na principima 10min grada - zelenih koridora i hibridnih ulica

Predmetno  područja konkursnog obuhvata jedinstveno  je po topografiji terena sa prirodnim elementima predela (gradskom šumom) i jedno od specifičnih tačaka u odnosu na sagledavanje morfologije grada sa prirodnog gradskog uzvišenja, što predstavlja osnov za postavljanje prostorno-programskog rešenja celog obuhvata.

Stepen razrade:

Grafički prilozi (2D i 3D)

Situacioni plan  - prostorno-programsko rešenje uređenja, revitalizacije i izgradnje kompleksa, uređenja partera

Situacioni prikaz dispozicije sadržaja u prostoru, njihove pozicione i dimenzionalne karakteristike, spratnost izgrađenih struktura, funkcionalni odnosi, saobraćajno i nivelaciono rešenje, kolska, pešačka i druge vrste kretanja  (širi obuhvat_zone A) R=1:2500

Situacioni planovi karakterističnih celina - predmet detaljne razrade po izboru  partera sa prikazom planiranih sadržaja, nivelacije, saobraćajnih površina i komunikacija, parternog i pejzažnog uređenja R=1:500

3D prikazi Kompleksa iz zadatih pravaca i po izboru konkurenata

Navedeni prilozi obuhvataju i anketni segment konkursa i podrazumevaju prikaz u kontekstu neposrednog okruženja

               

3D Animacija (preporučeno)

3D Prikaz rešenja karakterističnih segmenata / ambijentalnih celina

Dodatni prilozi po izboru učesnika pojašnjavaju i afirmišu predložena rešenja, makete, fotografije makete, prostorni dijagrami i sl.

Spisak priloga i nivoa razrade popisan je u poglavlju 7 - PRAVILA KONKURSA - 7.3 SADRŽAJ KONKURSNOG ELABORATA raspisa konkursa.

 

Slika 47: Pogled na konkursno područje (foto: iz arhive Avala Studios-a)

5.1.2 Programsko  - prostorni uslovi za uži obuhvat (zona B)  - zadatak 2

Pri stvaranju koncepta funkcionalne celine područja konkursnog obuhvata, od učesnika se u fazi izrade drugog konkursnog zadatka očekuje da posebnu pažnju posvete fenomenu braunfild zona  mogućnostima za planiranje specifičnog gradskog centra, čime bi se trenutno zapostavljeno gradsko područje revitalizovalo i aktiviralo u smeru održivog gradskog razvoja.

Braunfild lokacije prepoznate su u Strategiji održivog i integralnog razvoja Republike Srbije do 2030. godine kao jedan od osnovnih problema urbanog razvoja i potencijalno glavna područja urbane intervencije, još uvek nedovoljno podstaknuta za razvoj na nivou planiranja i upravljanja gradom.

Zadatak 2  odnosi se na područje detaljne razrade koja obuhvata zone:

RTS-a, Košutnjak filma, Avala Studios-a, dela zaštićene šume, neplanskog kolektivnog stanovanja (unutar zone RTS-a i delimično unutar zaštićenog područja šume), Državnog audiovizuelnog arhiva Srbije - Jugoslovenska kinoteka, i velike poteze šumske zajednice, zone visokog rastinja u okviru datih izgrađenih kompleksa i na neuređenom zemljištu u zaleđu parcele Crkve Sv. apostola i evangeliste Luke.

Prostor intervencije drugog konkursnog zadatka čini Zonu B (42,25ha) i predstavlja težište razrade konkursa.

Posebne zone razrade predstavljaju područje braunfilda u zoni nekadašnjih filmskih ateljea i studija Radio-televizije Beograda. Te površine  su napuštene ili narušene neplanskom gradnjom i korišćenjem ( zone montažnih objekata i neplanskog stanovanja, betonske baze...), zapuštene i neadekvatno korišćene sa potencijalnim ekološkim problemom, postavlja se pitanje intervencije kojom bi se celina privela nameni i urbanoj regeneraciji.

Pored  potrebnih predloga za transformaciju fizičkih struktura  postavlja se i pitanje programske  transformacije zone nekadašnjeg filmskog centra, posmatrano u savremenim okvirima održivosti, uz preispitivanje razvojnih potencijala  lokacije  za potrebe razvoja nekadašnje namene.

Preliminarne analize su pokazale da lokacija na kojoj se ovi studiji danas nalaze  ne može  odgovoriti razvojnim potrebama u pogledu prostornih kapaciteta i tehnoloških zahteva savremene filmske produkcije. Neposredna blizina stambenih naselja, saobraćajnice neodgovarajućih karakteristika za potrebe transporta kao i limiti u pogledu  bezbednosti  i zaštite životne sredine onemogućuju  razvoj savremenog filmskog centra, svakako ne onog značaja kakav je on prvobitno bio.

Takođe, posmatrano u širem društvenom i ekonomskom kontekstu u periodu stagnacije filmskog centra Avala, razvili su se novi  filmski studiji na novoj gradskoj periferiji ( Šimanovci, Pančevo… ). Novi  centri filmske produkcije u području Beograda locirani su, na slobodnim površinama, zonama  bez zaštićenog zelenila i prirodnih dobara,  uz nove brze saobraćajnice čime je obezbeđen lak pristup produkcijskih vozila, dobra veza sa aerodromom, gradskim centrom i drugim delovima grada. Filmski poligoni su udaljeni od stambenih celina, na velikim površinama zemljišta bez nepovoljnog uticaja na okruženje.

U cilju sagledavanja mogućnosti i ograničenja od učesnika se očekuje sintezno sagledavanje kompleksnih karakteristika područja koje se ogledaju u usklađivanju legitimnih interesa korisnika prostora, trenutnom nedostatku mehanizama koordinacije aktivnosti, nadležnosti lokalnih i ostalih nivoa upravljanja, neusklađenosti planskih dokumenata, odsustvu sveobuhvatnog modela komunikacije u raznim koracima planiranja i realizacije „obnove” lokacije.

Ovim se postavlja zadatak celovite prostorno-programske postavke obuhvata, odnosno pronalaženje odgovora na problem diskontinuiteta prostora - u fizičkom smislu, kao prekinutog poteza kontinualno izgrađenog gradskog tkiva naselja i „nedovršenog“ zelenog gradskog poteza; dok u kulturno-istorijskom pogledu područje predstavlja mesto izgubljenog identiteta.

Konkursni zadatak predstavlja priliku za oblikovanje novog gradskog pejzaža, planiranje novih sadržaja kao odgovorom na potrebe grada.

Sa gledišta društvenog napretka, posmatrano preko urbanističkih i prostornih parametara, upravo se funkcija stanovanja postavlja kao kompatibilna namena za braunfild lokacije zbog blizine urbanih centara, dobre povezanosti u smislu opremljenosti saobraćajnom infrastrukturom, otvorenih prostora i velikih zelenih površina kao i blizine značajnih sportskih centara.

Na nivou užeg obuhvata (zone B) od učesnika konkursa se očekuje da daju rešenje sa odgovorima na sledeće programske zadatke:

• stvaranje novog gradskog centra mešovite namene - tipologija stanovanja i ostalih komplementarnih sadržaja u datom obuhvatu (poslovne, kulturne, obrazovne, javne  - i posebno zelene površine)

Predlog urbanističko-arhitektonskog rešenja kompleksa mešovitog gradskog centra u zoni užeg obuhvata (zona B) kombinacijom stanovanja i poslovnih sadržaja;

• predlog zoniranja - distribucije namena/sadržaja u prostoru i konceptualne razrade bloka - uzeti u obzir pozicije glavnih trasa saobraćaja koje tangiraju predmetni obuhvat prilikom pozicioniranja (javni/poslovni sadržaji uz saobraćajnice, stanovanje unutar obuhvata);

• očuvanje kulturno-istorijsko nasleđa - tretman nasleđa filmskih studija - negovanje identiteta i duha mesta (preporuka je da se glavni filmski atelje - Studio 1 sačuva, rekonstruiše i oživi novom namenom)

• predlog različitih modela parternog uređenja/korišćenja slobodnih, zelenih površina i šuma - primena principa zelene infrastrukture

• primena koncepta „zelene gradnje“ - na neuređenom/neizgrađenom građevinskom zemljištu zone A uz kompleks Crkve Sv. Apostola i evangeliste Luke osmisliti stambeni kompleks (kao deo urbanističko-arhitektonskog rešenja Zone A). Kompleks stanovanja treba planirati uz zonu u zaleđu kompleksa Crkve Sv. apostola i evangeliste Luke. Osmisliti odgovarajuće tipologije stanovanja stepenovane prema njihovom položaju unutar obuhvata i odnosu prema zelenim celinama.

Stepen razrade:

Grafički prikazi

Situacioni plan - prostorno-programsko rešenje uređenja, revitalizacije i izgradnje kompleksa, uređenja partera:

• Situaciono-kompozicioni plan - situacioni prikaz planirane izgradnje i uređenja

(uži obuhvat zona B) R=1:2500; 

• Situacioni planovi karakterističnih celina - predmet detaljne razrade po izboru partera sa prikazom planiranih sadržaja, nivelacije, saobraćajnih površina i komunikacija, parternog i pejzažnog uređenja R=1:500;

3D prikazi Kompleksa iz zadatih pravaca i po izboru konkurenata

Navedeni prilozi obuhvataju i anketni segment konkursa i podrazumevaju prikaz u kontekstu neposrednog okruženja.

3D Prikaz rešenja karakterističnih segmenata / ambijentalnih celina

* Dodatni prilozi po izboru učesnika pojašnjavaju i afirmišu predložena rešenja, makete, fotografije makete, prostorni dijagrami i sl.

Razrada zone B trebalo bi da odgovori na niz otvorenih pitanja vezanih za transformaciju predmetnog prostora:

• Formiranje urbanističkih celina / podcelina
• Tabela ostvarenih parametara
• Uporedna tabela postojeće i planirane zelene infrastrukture, kao jedan od osnovnih kriterijuma konkursa
• Uporedna tabela postojećeg i planiranog sa predlogom rekonstrukcije (rekompozicije i/ili dogradnje) struktura koje se zadržavaju
• Jasno razgraničenje javnih i ostalih zelenih površina
• Akcentovanje parternog rešenja planiranih blokova i uređenja šuma sa jasnim prikazom šuma, park šuma i načinom uređenja javnih sadržaja uz korišćenje alata savremenog mobilijara, predlogom „lečenja“ devastiraninih šuma i zelenih površina bez izgradnje objekata koji nisu u funkciji osnovne namene - šume i zelene površine

Spisak priloga i nivoa razrade popisan je u poglavlju 7 - PRAVILA KONKURSA - 7.3 SADRŽAJ KONKURSNOG ELABORATA raspisa konkursa.

Programske smernice za pojedinačne zone i korisnike detaljnije su prikazane dalje u tekstu u tački 5.1.3 Programske smernice  - programi korisnika.

 

Slika 48: Pogled na konkursno područje (foto: iz arhive Avala Studios-a)

5.1.3 Programske smernice  - programi korisnika

Pregled prema postojećem načinu korišćenja prostora i razvojnim potrebama

Mapa karakterističnih zona i korisnika

Mapa fizičkih struktura

KARAKTERISTIČNE ZONE I KORISNICI na konkursnom području:

1_Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja - DIF

2_Radio-televizija Srbije - RTS

3_Kolektivno stanovanje

4_Avala studios

5_Košutnjak film

6_Zastava film

7_ Državni audiovizuelni arhiv Srbije - Jugoslovenska kinoteka

8_Crkva Sv. apostala i evangeliste Luke

9_ Vatrogasno-spasilačka jedinica Košutnjak

10_Individualno / Višeporodično stanovanje

11_Hala sportova Žarkovo

Tabelarni pregled opisa pojedinačnih objekata zona u obuhvatu konkursa dat je u dokumentaciji konkursa u prilogu uz program - I INFORMACIONI I GRAFIČKI PRILOZI  - 04  - PRIKAZ POSTOJEĆEG STANJA OBJEKATA.

1

Zona 1_Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja  - DIF – deo šireg obuhvata konkursa – anketni nivo

 

Predlog programskog zadatka:

• Planiranje lokacije i kapaciteta za multifunkcionalnu sportsku salu sa zatvorenim 25 metarskim bazenom na kat. parcelama 13489/1 i 13488 i 674 KO Čukarica

• Fakultetu sporta i fizičkog vaspitanja neophodna je izgradnja sportske hale specijalizovane namene za sportsku gimnastiku i borenja na kat. parceli 13477/1 KO Čukarica,

• dogradnja zgrade Fakulteta za još jedan sprat, kao i izgradnja sportskih objekata neophodnih za realizaciju nastave (atletska staza, skakališta, bacališta za koplje, disk, kuglu i dr.)

Pristupe lokaciji i rubne delove zone 1  duž Ulice Blagoja Parovića i Ulice kneza Višeslava planirati na način da se istovremeno obezbedi kontinuitet pešačkog i biciklističkog kretanja, ali i bezbednost kompleksa od buke i zagađenja.

Ulica kneza Višeslava je glavna pristupna saobraćajnica kompleksima u okviru šireg konkursnog obuhvata. Ova saobraćajnica najvećim svojim delo tangira zonu  šume Košutnjak i potrebno je u budućem planiranju sagledati njeno oblikovanje kao parkovski bulevar sa profilom koji odgovara ambijentu kroz koji prolazi. Potrebno je planirati remodelaciju  uličnih profila u zoni šireg obuhvata konkursa planiranjem razdelnih zelenih površina, zone  zaštitnih drvoreda  i omogućiti bezbedan kontinuitet pešačkog i biciklističkog kretanja.

Ulica kneza Višeslava kod kružnog toka na raskrsnici sa Ulicom Blagoja Parovića

Na slikama je prikazan izgled uličnog fronta Kneza Višeslava  - levom stranom pruža se ivični deo zone 1 (granica kompleksa Fakulteta) uz kružni tok na raskrsnici sa Ulicom Blagoja Parovića. Ulični prostor je zapušten i u ambijentanom i funkcionalnom smislu.

Formiranjem novog profila ulice Kneza Višeslava uzimajući u obzir mogućnost implementacije zelenih koridora, drvoreda i ekološki odgovarajuće obrade površina u cilju obezbeđivanja dostupnosti i bezbednosti čime bi se unapredile ambijentalne i funkcionalne karakteristike rubnih delova zone 1.

2

Zona 2_Radio -televizija Srbije  - RTS  - zona užeg obuhvata - detaljne konkursne razrade

Zona 2 obuhvata postojeći kompleks Radio-televizije Srbije RTS-a i delove zaštićenog zelenila - šume u okviru granica prostorne kulturno-istorijske celine Topčider.

Kompleks RTS-a je projektom iz 1978. godine koncipiran kao novi produkcioni centar RTS-a. Tada su planirane 3 etape i 10 faza izgradnje i prema tom planu su izgrađeni samo objekti etape 1, faze 1  - centralna zgrada RTS-a, faze 2 - Elektronsko računarskog centra (ERC) i faze 4  - zgrade PGP-a. Na ovom prostoru nalazi se i objekat restorana „Filmski Grad“ koji nije zaveden u katastru.

U postojećem stanju, kolski pristup kompleksu je omogućen iz ulice Kneza Višeslava kojim se prilazi otvorenom parkingu za zaposlene. Ovaj pristup nema saobraćajnu vezu sa zaleđem kompleksa (studijima i objektu PGP) već služi isključivo kao pristup parkingu odakle se pešačkom pasarelom ulazi u centralni hol objekta RTS.

Tehnološki kolski pristupi (tehnički prilaz za studija 8 i 9, pristup objektu PGP sa parkingom, pristup objektu ERC i RTS)  su sa jugoistočne strane, preko interne ulice koja se nalazi u kompleksu Avala filma.

Pozicije pristupa i interne saobraćajne mreže kompleksa RTS  (dwg u prilogu)

 

PROGRAMSKE SMERNICE ZA ZONU 2  - KOMPLEKS RTS

Namena

Zadržava se postojeća funkcija, uz rekonstrukciju i dogradnju sadržaja u funkciji medija/kulture/javnih funkcija i prepoznavanje potencijala narušenog prostora neregulisanog korišćenja. Objekti koji su neplanski građeni (neplansko naselje - zona 3 u raspisu konkursa, restoran „Filmski grad“, devastirani montažni objekti...) i ne pripadaju sadržajima javnih funkcija su predviđeni za uklanjanje.

Saobraćaj

U kontekstu planirane mreže javnih saobraćajnica, za potrebe pristupa kompleksu RTS neophodno je obezbediti sledeće:

• Zadržati postojeći pristup parkingu iz ulice Kneza Višeslava
• Zadržati u okviru javnih saobraćajnih površina pristupe iz pravca jugoistoka (iz pravca kompleks Avala filma) na dve pozicije kao na skici
• Otvoriti novi pristup iz pravca ulice Kneza Višeslava koji funkcionalno i protivpožarno povezuje sve planirane sadržaje
• Razmotriti mogućnost (nivelaciono i funkcionalno) saobraćajne veze na ulicu Miloja Zakića

Programski uslovi (dwg u prilogu)

 

Programski sadržaji kompleksa RTS i kapaciteti

Predlog programskog zadatka:

U okviru Kompleksa RTS-a sa orijentacionim brojem zaposlenih od ~1100 predviđena je rekonstrukcija postojećih objekata i izgradnja novih sadržaja prema sledećem programu:

 

Potrebno je obratiti pažnju na parterno i saobraćajno rešenje unutar zone 2. Potrebno je omogućiti jednostavno i efikasno kretanje produkcijskih i servisnih vozila sa dobrom povezanošću sa pristupnim saobraćajnicama i sa glavnim komunikacijama unutar kompleksa, ali uz odgovarajuće intervencije u pogledu parternog uređenja čime bi se što manje narušio ambijent, a istovremeno ostvarila maksimalno brza veza protivpožarnih i drugih interventnih vozila.

Ograđivanje

Predvideti ograđivanje kompleksa RTS sa kontrolom pristupa.

Zelenilo

Preporuka je da se na nivou kompleksa obezbedi min 35% zelenih površina u direktnom kontaktu sa tlom, i min 25% pošumljenih. Takođe, za sva stabla koja budu ugrožena planiranim rešenjem sagledati moguće pozicije/zone za nadoknadu.

Preporučeni urbanistički parametri / zauzetost, indeks izgrađenosti

Na nivou kompleksa RTS preporučena zauzetost je maksimum 30% a indeks izgrađenosti do 0,8.

3

Zona 3_Kolektivno stanovanje  - deo šireg obuhvata konkursa  - anketni nivo

 

Kolektivno stanovanje  - postojeći objekti 

Na prostoru zone 3 uz komplekse DIF-a i kompleks RTS-a nalaze se objekti kolektivnog stanovanja.

U okviru kompleksa RTS-a postoji neplanski nastalo „naselje“ sa objektima stanovanja i pomoćnim objektima prizemne spratnosti u lošem stanju, sa delimično uređenim prilaznim putem i neregulisanim parkiranjem. Ovi objekti nisu registrovani u katastru nepokretnosti  i predviđeni su za uklanjanje.

Uz granicu kompleksa Fakulteta sporta i fizičkog vaspitanja izgrađena su dva višeporodična stambena objekta za privremeno smeštanje raseljenih lica, spratnosti do P+2+Pk sa prilaznim putem i parkingom. Objekat nema posebnih arhitektonskih ni građevinskih vrednosti.

Od učesnika konkursa se očekuje da na anketnom nivou razrade prepoznaju potencijal datog narušenog prostora neregulisanog korišćenja i sagledaju budući status ovih stambenih objekata koji su neplanski građeni.

Namena stanovanja jeste jedna od primarnih za razmatranje budućih namena i izgradnje u okviru  konkursnog područja zbog izuzetnih mikroklimatskih i infrastrukturnih potencijala, ali sa celovitim urbanističkim rešenjem sagledavajući  konkursni obuhvat u celini i sa jasnim pravilima gradnje i uređenja prostora.


4

Zona 4_Avala studios  - zona užeg obuhvata  - detaljne konkursne razrade

Zona 4 - Celine gde je preporučeno intervenisanje / projektovanje u kontekstu sa prirodnim okruženjem i topografijom

 

Zona 4  - Avala Studios obuhvata područje koje je deo zone B  - detaljne prostorno programske konkursne razrade

 i čiji je budući razvoj svakako najzahtevnija tema konkursa. Sagledavajući istorijski kontekst i značaj ove celine  uporedo sa sadašnjim statusom delimično napuštenog područja, sa sporadičnom i uglavnom neodgovarajućom upotrebom postojećih struktura, pred učesnike se postavlja izazovan zadatak da daju predloge za održivi razvoj i novu upotrebu ovog prostora primenom principa mešovite namene.

Danas je ovo područje nedefinisane namene i lošeg boniteta postojećih objekata što daje mogućnosti  transformacije kojom se kreira novi identitet područja. Od učesnika se očekuje integrativan pristup u planiranju prostorno-programske postavke kojim će se postojeće vredne karakteristike i prepoznatljivost lokacije nekadašnjeg velikog centra filmske produkcije očuvati u savremenom kontekstu. Sagledavanjem obima i specifičnosti prostornih, infrastrukturnih i tehnoloških zahteva današnje filmske produkcije, lokacija predmetnog obuhvata ne ispunjava potrebne standarde, a posebno neposredna blizina u međuvremenu nastalih stambenih naselja čini prvobitnu namenu nepovoljnom sa stanovišta negativnih uticaja na životnu sredinu i okruženje.

Konkursom se očekuju predlozi za transponovanje ove zone od prostora nekadašnjeg filmskog centra u mesto koje pripada gradu i koje formira prostor novog društvenog života i novog susedstva  - tipologije stanovanja i ostalih komplementarnih sadržaja (poslovnih, kulturnih, javnih  - i posebno zelenih površina): preko izložbenog prostora Avala filma, prostora eksperimentalne scene, događaja iz oblasti kulture, edukacije, afirmacije kulturno-istorijskog nasleđa i pejzaža, mesta susreta, ugostiteljskih sadržaja, odnosno informativnog punkta kao alternativnog gradskog centra na toj lokaciji.  

Odgovor na zadatak tiče se mnogostrukosti i sveobuhvatnosti percepcije i pristupa njegovim formalnim odrednicama.

To je svakako veoma zahtevno obzirom na zatečeno stanje prirodne i građene sredine  - veliki zeleni fond je nepristupačan i neuređen, a najveći broj objekata se nalazi u potpuno ruiniranom stanju i obnova u smislu rekonstrukcije najvećeg broja objekata je i zbog slabog stanja konstrukcije i dotrajalih, neupotrebljivih, instalacionih sistema tehnički neopravdana.

Područje zone 4 obuhvata nekoliko specifičnih podcelina:

*Na području zone 4 potrebno je posebno voditi računa o zelenim površinama između objekata i na području šume i planiranju parternog uređenja u skladu sa evidentiranom zelenom infrastrukturom na lokaciji (prilog u 3.5. Zelena infrastruktura - postojeće stanje)

a. zona postojećeg ulaska u kompleks filmskih studija za koju je potrebno predložiti novi prostorni i funkcionalni model uz očuvanje pojedinih objekata i ambijenata (predlog da se sačuva i rekonstruiše Studio 1, u potpunosti očuva drvored u središtu kompleksa uz odgovarajuće parterno uređenje, očuvaju glavni pristupni pravci, mesto nekadašnje portirnice i sl.). Na ulaznom području uz prometnu Ulicu kneza Višeslava, zajedno sa Studiom 1 planirati formiranje specifičnog lokalnog centra, poslovne namene: kultura, poslovanje; Urbanistički okvirni parametri za celinu su: procenat zelenila 40%, indeks izgrađenosti 3.5, uz mogućnost primena drugačijih parametara i tipologija.

b. područje nekadašnjih filmskih studija, napuštenih objekata i nekadašnjih pratećih objekata filmskog centra: magacini, radionice, poligoni za scenografije, parking prostori - potpuno napušteni prostori ili bez adekvatne upotrebe. Potencijal ove braunfild lokacije omogućuje izgradnju stambene zone okružene zelenim površinama i šumama. Novu gradnju integrisati u postojeće strukture, na lokacijama koje su prethodno bile izgrađene ili slobodne; Urbanistički okvirni parametri za celinu koji se primenjuju: procenat zelenila 50%, indeks izgrađenosti 2.2 ili više, uz mogućnost primena drugačijih parametara i tipologija.

c. zona zelene infrastrukture različitog boniteta i dostupnosti - preporuka je da se zelenilo u zoni 4 u potpunosti integriše u strukturu novog specifičnog lokalnog centra kao kompaktan pojas, segment kontinuirane zelene infrastrukturne mreže kojima se sistem zelenih površina povezuje sa zaštićenim zelenim zonama u okruženju. Istovremeno u okviru ove zone nalaze se segmenti potpuno nepristupačnih delova terena zaraslog u šipražje i gusto rastinje. Za te zapuštene zelene površine očekuje se da učesnici konkursa daju predloge uređenja. Modele parternog uređenja i korišćenja postojećih i novih slobodnih i zelenih površina planirati u skladu sa evidentiranom zelenom infrastrukturom na lokaciji i smernicama datim u poglavlju 5.2.1 Smernice i preporuke za očuvanje, unapređenje i dalji razvoj zelene infrastrukture;

d. potez duž ulice Miloja Zakića razmotriti u urbanističkom smislu povezivanja zona / linije viseporodičnog stanovanja u jednu celinu kako bi se formirao kontinuitet uličnog fronta do raskrsnice sa Ulicom kneza Višeslava;

Objekti koji su već izgrađeni duž ulice Miloja Zakića su u dobrom građevinskom smislu, ali su sa stanovišta arhitektonsko-urbanističkih karakteristika i parametara upitni. Potrebno je da se u daljem razvoju  duž ulice planiraju drvoredi koji bi donekle bar vizuelno anulirali morfološke karakteristike i neadekvatno oblikovanje tih izgrađenih objekata. Dalju novu gradnju planirati po savremenim principima zelene gradnje i dati predloge i smernice za vizuelno i oblikovno povezivanje uličnog prostora sa zelenilom u okruženju čime bi se iskoristili izuzetni potencijali ovog prostora. Takođe, zelenilom i drvoredima duž pristupnog puta vatrogasnoj jedinici formirati odgovarajuću zelenu regulacionu liniju ka parceli Crkve Sv. Luke i ambijentalno povezati sa stambenim blokom.

 

e. neizgrađeno zemljište u zaleđu Crkve Sv. apostola i evangeliste Luke je ranijim planskim dokumentima planirano za izgradnju stambeno poslovnog centra koji sa crkvom čini usklađenu urbanu celinu. Ova zona oslanja se na rubnu stambenu gradnju u okruženju. Potrebno je u prostoru između Crkve i područja šume planirati izgradnju stambenog kompleksa koji istovremeno povezuje dva segmenta - prirodno i izgrađeno i estetski unapređuje ovaj gradski ambijent;

 

Od učesnika konkursa se očekuje da za ovaj prostor daju detaljne smernice i predloge prostornih rešenja  za izgradnju savremenog stambenog kompleksa građenog po principima zelene gradnje, uz primenu mera za postizanje maksimalnih standarda u pogledu energetske efikasnosti i održivog razvoja.

Veliki potencijali ovog područja u pogledu komunalne opremljenosti, povezanost sa javnim saobraćajem kao i blizina parka Košutnjak, Sportskog centra Košutnjak i budućeg kulturno-informativnog i poslovnog centra u zoni nekadašnjeg filmskog studija daju učesnicima konkursa mogućnosti za planiranje unikatnog  stambenog kompleksa u skladu sa savremenim standardima stambene gradnje i razvoja savremenih gradova.

Google Maps  - Street View_Ulica kneza Višeslava  - Neizgrađena zona

Urbanistički okvirni parametri za celinu su: procenat zelenila 40%, indeks izgrađenosti 2.2 ili više, uz mogućnost primena drugačijih parametara i tipologija.

Rekonstrukcija i revitalizacija objekta u zoni 4

Većina objekata građena je polovinom XX veka i potpuno su dotrajali, a period nekorišćena ili neadekvatnog korišćenja većinu objekata je učinilo potpuno neodgovarajućim za bilo koji oblik adaptacije i revitalizacije.

Prema dosadašnjim analizama i procenama statičke stabilnosti i karakteristika objekata predviđa se za rekonstrukciju, sanaciju, revitalizaciju objekat Studio 1.

Primena principa „zelene gradnje“ je polazište za novu gradnju, ali i model koji treba primeniti i prilikom rekonstrukcije objekata ili uklanjanja objekata. U pogledu procene boniteta fizičke strukture najveći  broj objekata je u veoma lošem stanju i predviđeni su za uklanjanje. U tom smislu  plan upravljanja  građevinskim otpadom  sa ove lokacije treba posmatrati takođe kroz modele održivog razvoja i predvideti  da se građevinski materijali recikliraju na lokaciji i da  ili kroz ponovnu upotrebu i ugradnju ili kroz novi građevinski materijal utkaju u strukturu novog lokalnog centra.

Slika 49: Pogled na konkursno područje Avala Studios, Studio 1 (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

Objekat Studio 1 je najznačajniji objekat u kompleksu po više aspekata od kulturno-istorijskih i prostornih vrednosti do produkcijskih potencijala. Ovaj objekat čini deo buduće strukture kojima bi se nekadašnji prostor Avala filma kroz novu namenu i novi  programski koncept transponovao od nekadašnjeg produkcijskog centra u novi centar.

Moguće nove funkcije su izložbeni prostor Avala filma, trajne i / ili tematske povremene muzejske postavke  eksponata koji su sačuvani u fundusu Avala Studios, eksperimentalna pozorišna scena, tematski bioskop...

Osim revitalizacije objekta Studija 1 od učesnika konkursa očekuje se da rešavanju područja braufilda pristupe uzimajući u obzir i elemente postojećeg parternog uređenja kompleksa dajući predlog njihovog tretiranja i povezivanja sa novim planiranim funkcijama i objektima u ovoj zoni.

Područje napuštenih objekata, nekadašnjih pratećih objekata filmskog centra: magacini, radionice, poligoni za scenografije, parking prostori  - potpuno napušteni prostori ili bez adekvatne upotrebe

5

Zona 5_Košutnjak film  - zona užeg obuhvata  - detaljne konkursne razrade

 

Zona 5 obuhvata kompleks producentske kuće Košutnjak

Zona Košutnjak filma obuhvata objekat upravne zgrade, objekat nekadašnje Centralne filmske laboratorije (CFL), jedan napušten pomoćni objekat i trafostanicu.

Producentska kuća Košutnjak Film počela je sa radom u septembru 2005. godine kao preduzeće za proizvodnju filma i TV programa koje bi oko sebe okupilo darovite i visoko kreativne filmske i TV radnike. U višegodišnjem poslovanju ostvarili su uspešnu saradnju sa mnogim televizijskim i izdavačkim kućama i danas su vodeća produkcijska kuća igranih filmova i serija u Srbiji. Njihova relativno mala površina teritorije pokazuje da se danas, u eri digitalne produkcije i razvoja artificijelne inteligencije, filmovi proizvode na drugačiji način, pomerajući filmsku scenu iz fizičkog u virtuelni prostor.

U urbanističkom smislu razmotriti povezivanja područja zone 4a  - zona postojećeg ulaska u kompleks filmskih studija, uz prometnu Ulicu kneza Višeslava, sa zonom 5 obuhvata producentske kuće Košutnjak u jednu mešovitu celinu kako bi se formirao kontinuitet uličnog fronta.

Predlog programskog zadatka:

• U okviru Zone 5 moguće je predvideti rekonstrukciju/nadogradnju postojećih objekata ili delova objekata, kao i izgradnju novog stambeno-poslovnog kompleksa. Predvideti kolske i pešačke pristupe sa odgovarajućim rešenjem za mirujući saobraćaj. Urbanistički okvirni parametri za celinu su: procenat zelenila 40%, indeks izgrađenosti 3.5, uz mogućnost primena drugačijih parametara i tipologija.

 

6

Zona 6_Zastava film  - deo šireg obuhvata konkursa  - anketni nivo

 

Zona 6  obuhvata kompleks Zastava filma.

U okviru kompleksa nalazi se  objekat upravne zgrade, dva montažna pomoćna objekta i garaža.

Zastava film nastaje u leto 1948. godine, kada je formirano Odeljenje za proizvodnju filmova Jugoslovenske armije u Beogradu. Prva ostvarenja su Filmski pregledi iz Jugoslovenske armije - hronike i komentari armijskog i društvenog života. U periodu između 1950. i 1960. godine, Zastava film postaje najveći proizvođač kratkometražnih filmova u zemlji. Preovlađuju dokumentarni i nastavni film. U isto vreme, neguje se i razvija kratki igrani film. Period između 1960. i 1980. godine, zlatno je doba Zastava filma - vreme pune autorske afirmacije, bogate produkcije, visokog kvaliteta i sjajnih nagrada. Krajem osamdesetih godina Zastava film se tehnički modernizuje uvodeći pored filmskog i kompletan sistem video produkcije. Period od 1991. do 2000. godine je najteži period postojanja i rada Zastava filma. Hiljade sati dokumentarnog materijala iz sukoba sa prostora SFR Jugoslavije zabeležile su ekipe Zastava filma i  NATO bombardovanja. Tako je Zastava film postala svedok i hroničar istorije. Za sve godine, prestižnom ugledu ove ustanove, doprineo je veliki broj stvaralaca - poznatih autora jugoslovenskog i srpskog filma. Na međunarodnim i domaćim festivalima, oni donose „Zastavi“, preko sto nagrada i priznanja.

Zadržava se postojeća namena i objekti  u kompleksu. Predvideti ograđivanje kompleksa zbog specifične namene. Predvideti kolske i pešačke pristupe sa odgovarajućim rešenjem za mirujući saobraćaj. Deo zelenih površina u okviru kompleksa u potpunosti očuvati.

Na rubnim delovima zone 6 u zoni profila Ulice kneza Višeslava predvideti remodelaciju profila saobraćajnica.

Prikaz uličnog profila u rubnim delovima zone 6 - kompleksa Zastava filma

Potrebno je planirati remodelaciju uličnih profila u zoni šireg obuhvata konkursa planiranjem razdelnih zelenih površina, zone  zaštitnih drvoreda  i omogućiti bezbedan kontinuitet pešačkog i biciklističkog kretanja.

 

7

Zona 7_Državni audiovizuelni arhiv Srbije  - Jugoslovenska kinoteka  - zona užeg obuhvata  - detaljne konkursne razrade

Zona 7 obuhvata kompleks Filmskog arhiva Kinoteke - Arhiv. Osnovna delatnost arhiva jeste da prikuplja, obrađuje, čuva i prikazuje filmove na svim formatima i svim nosačima. Osim filmova u Arhivu se čuva i prateća filmska građa (fotografije, plakati, knjige snimanja, reklamni materijal, dokumenti iz istorije filma, kao i tehnička zbirka predmeta iz istorije kinematografije). Reč je o kvantitativno veoma obimnoj građi, a što se tiče samog filmskog fonda, on je još 1964. godine ubrajan među 5 najvećih u svetu, a danas je, sa više od sto hiljada filmova, među deset najvećih u svetu.

Arhiv Kinoteke od samog početka na obodu zemljišta na kom se nalazi ima devet namenski podignutih bunkera za čuvanje nitratne (zapaljive) filmske trake, sa oko petnaest hiljada filmova. Jugoslovenska kinoteka, nezavisno od zapaljivog fonda, planira izgradnju novih depoa za nezapaljive filmove u okviru Arhiva, čija je prva faza realizovana uz pomoć Ministarstva kulture i informisanja, Vlade Srbije, kao i Vlade Francuske, 2007.godine. kad je Arhiv dobio novi, savremeno opremljeni depo sa 700 kvadratnih metara na četiri nivoa, dok je za drugu fazu izrađen Glavni arhitektonski projekat, koji je uradio Arhitektonski fakultet u Beogradu, a na koji je Dobijena Lokacijska dozvola br. IX-20 br. 350.71-138/101 od 11.11.2010. godine.

Za ovaj kompleks postoji idejno rešenje  koje je dato informativno kao prilog u pratećoj dokumentaciji.

Postojeći objekti:  Muzej kinoteke;  Pomoćni objekat;  Pomoćni objekat;  Bunkeri depoa

Objekti se u potpunosti zadržavaju.

Potrebno je obezbediti zonu zaštite oko kompleksa (segment zone bunkera depoa) na način kako je prikazano na grafičkom prilogu iznad.

Planirati obodne saobraćajnice. U donjem levom delu parcele trasirati samom granicom parcele (zona uz bunkere), jer je u tom delu parcela znatno sužena i nepristupačna. Saobraćajnicu desnom stranom parcele takođe trasirati samom granicom parcele.

U prilogu uslova dostavljeno je situaciono rešenje Glavnog projekta za izgradnju druge faze Depoa Kinoteke kako bi se sa stanovišta protivpožarne zaštite i u saradnji s nadležnim službama preispitala propisana udaljenost.

• predmetna Lokacijska dozvola treba da bude tretirana kao stečena obaveza, a u skladu sa situacionim rešenjem;
• preispitati poziciju priključka na javnu saobraćajnu površinu u skladu s dostavljenim situacionim rešenjem;
• posebnu pažnju potrebno posvetiti zoniranju i zaštiti kompleksa Arhiva Jugoslovenske kinoteke u okviru celine obuhvata.

 

Druga faza - Glavni arhitektonski projekat, koji je uradio Arhitektonski fakultet u Beogradu, a na koji je Dobijena Lokacijska dozvola br. IX-20 br. 350.71-138/101 od 11. 11. 2010. godine

 

8

Zona 8_Crkva Sv. apostola i evanđeliste Luke  - deo šireg obuhvata konkursa  - anketni nivo

Zona 8 obuhvata kompleks Crkve Sv. apostola i evangeliste Luke iako u rubnoj zoni obuhvata svojom namenom  predstavlja  jedan od repernih tačaka  gradske strukture i u tom smislu mu treba dati odgovarajući prostorni značaj, analizu vizura i dostupnost pešačkog saobraćaja. Prostor crkve tretirati u kontekstu postojeće parcele - ograđene. Parkiranje rešiti samo za potrebe „zaposlenih“. Posmatrati ga u kontekstu budućeg razvoja predmetne lokacije kao jednog od repera zone mešovitog gradskog centra i stambenih kompleksa u zaleđu ove parcele.

Prikaz uličnog profila u rubnim delovima zone 8 - kompleksa Crkva Sv. apostola i evangeliste Luke

 

9

Zona 9_Vatrogasno-spasilačka jedinica Košutnjak - deo šireg obuhvata konkursa  - anketni nivo 

Vatrogasna stanica Košutnjak sa vatrogasnim objektom, sportskim poligonom i internom stanicom za snabdevanje gorivom vatrogasnih vozila.

Spratnost postojećeg vatrogasnog objekta je P+1 a BRGP oko 1800 m2.

Popis objekata: Objekat vatrogasne stanice         

Kompleks ostaje u svojim granicama, ispitati mogućnost povezivanja sa saobraćajnom mrežom unutar obuhvata i brzu dostupnost svim sadržajima unutar kompleksa.

10

Zona 10_Individualno / Višeporodično stanovanje  - deo šireg obuhvata konkursa - anketni nivo 

U ulici Miloja Zakića izgrađeni su slobodnostojeći stambeni objekti dobrog boniteta spratnosti do P+4+Pk.

U ulici Dimitrija Avramovića izgrađeni su stambeni objekti dvostrano uzidani, spratnosti P+1+Pk i slobodnostojeći stambeni objekti spratnosti do P+3.

U pravcu Rakovice, na skretanju iz Ulice kneza Višeslava u ulicu Miloja Zakića nalaze se stambeni blokovi otvorenog tipa sa mansardnim krovovima, spratnosti P+3 do P+4+PK dobrog boniteta.

11

Zona 11_ Hala sportova Žarkovo  - deo šireg obuhvata konkursa – anketni nivo

U zaleđu stambenih objekata u ulici Vladimira Rolovića izgrađen je sportski kompleks Hala sportova "Žarkovo" sa "balon salom".

Popis objekata:  Balon sala - montažni objekta

Zelena infrastruktura

Na području konkursnog obuhvata posebno se izdvajaju površine zelene infrastrukture koje je potrebno očuvati i unaprediti u skladu sa planovima višeg reda, a zbog vrednosti sa aspekta zaštite prirode i biodiverziteta, kao i potencijalom da se prevedu i u više uzgojne oblike. Planom se štiti šuma Košutnjak  - Š2, približne površine oko 7ha.

Šumi bliska staništa u obuhvatu imaju veliki značaj kao prirodni resurs i dobro od opšteg interesa. U skladu sa planskim osnovom, a u saradnji sa nadležnim institucijama, definisaće se tip šume, njena funkcija, stepen pristupačnosti i daće se konkretna pravila uređenja (detaljnije u poglavlju 5.2.1 Smernice i preporuke za očuvanje, unapređenje i dalji razvoj zelene infrastrukture).

 

Slika 50: Pogled na konkursno područje Avala Studios-a (foto: iz arhive Avala Studios-a)

5.1.3. Urbanističko-parametarske uslovljenosti i smernice

Tip i distribucija namena / sadržaja

Konkursni obuhvat pripada zoni mešovitih gradskih centara u zoni srednje spratnosti „Unutrašnjem prstenu“ sistema (M5). Mešoviti gradski centri podrazumevaju kombinaciju komercijalnih sadržaja sa stanovanjem.

Uslovi zaštite

Obavezno je očuvanje zelenih površina i šumskih staništa na prostoru obuhvata. Nije dozvoljena izgradnja koja bi na bilo koji način ugrozila prirodne i ambijentalne vrednosti prostora šumskih staništa, odnosno degradirala prirodna i kulturna dobra i objekte od vrednosti u obuhvatu (deo PKIC Topčidera, ustanove kulture - Arhiva Kinoteke i prepoznatog graditeljskog nasleđe epohe moderne) i neposrednoj okolini (Spomenika prirode „Šuma Košutnjak“, 3. stepena zaštite i ekološki značajnog područja); prethodno objašnjeno u tački 3.4 Prirodna i kulturna dobra - mere zaštite, raspisa konkursa.

U okviru konkursnog obuhvata zona Filmski grad (zona 64) prepoznata je u kategoriji posebnih urbanih vrednosti kao vredna arhitektonsko – urbanistička celina epohe Moderne u režimu delimične urbanističke zaštite, prema kriterijumu K6 - “Specifičan doprinos oblasti„ (videti u planskoj dokumentaciji - Izmene i dopune plana generalne regulacije građevinskog područja sedišta jedinice lokalne samouprave - grad Beograd (celine I-XIX) - (I faza - 2. etapa) ("Sl. listu grada Beograda" br 27/22) - grafički prilog br. 08)).

Režim delimične zaštite arhitektonsko-urbanističkih celina podrazumeva očuvanje postojećih vrednosti urbanističko-arhitektonskog koncepta i njegovo dalje unapređivanje u smislu remodelacije i poboljšanja standarda komplementarnih sadržaja stanovanja, obavezno poštujući autentične vrednosti urbanizma i arhitekture moderne.

Zaštita nasleđenih vrednosti bazira se na:

• primeni integrativne zaštite i konzervatorskih metoda sa ciljem očuvanja prirodnih i kulturno - istorijskih vrednosti, kroz izradu planske dokumentacije i programa unapređenja šume i zelenih prostora postojećih i planiranih kompleksa;
• očuvanju javnog karaktera i načina korišćenja otvorenih površina, posebno javnih zelenih površina u funkcionalnom i estetskom smislu, kao elemenata koji značajno doprinose kvalitetu predmetnog obuhvata kao jedinstvene celine;
• dostupnosti kulturnog dobra široj javnosti, odnosno svim kategorijama korisnika prostora na način koji neće ugroziti autentičnost ambijenta;

Prilikom izrade predloga distribucije sadržaja voditi računa o principima integrativne zaštite u cilju očuvanja kulturno-istorijskih, arhitektonskih, ambijentalnih i prirodnih vrednosti i načelima urbane obnove.

Građena struktura

 

Izgradnju u predviđenim zonama korisnika koncentrisati prvenstveno na lokacije koje su prethodno izgrađene (zone braunfilda) i odrediti stepen intervencije/građenja, odnosno uređenja/uklanjanja visokog rastinja u okviru postojećih izgrađenih kompleksa i na neuređenom zemljištu (zona uz kompleks Crkve Sv. apostola i evangeliste Luke). 

Neophodno je osmisliti održivo rešenje za područje neplanske gradnje (kolektivno stanovanje unutar zone RTS-a) u skladu sa pozicijama predela šume i u službi odgovarajućih ostalih ili javnih namena.

Poziciju planiranih objekata (mešovite namene u srednjoj zoni) odrediti u skladu sa zonama zaštićenih celina u obuhvatu, vodeći se principom stepenovanja intervencije (tipologije) i osnovnim ograničenjima pravila građenja (za mešovite gradske centre u srednjoj zoni), kao i u skladu sa pozicijama predela šume.

Pejzažno-parterno oblikovanje

Unaprediti pejzažno-parterne vrednosti prostora modelima korišćenja zelene infrastrukture - kao medijatora različitih sadržaja i kontrole dostupnosti, komunikacija, kao i biodiverziteta i mikroklime.

Primarni zahtevi organizacije parternog uređenja su usklađenost raznovrsnih potreba namene i mogućnosti prostora, dobra prostorna struktuiranost i laka orijentacija, jednostavnost i efikasnost koncepta komunikacija, kako u sklopu građene sredine (posebno kompleksa mešovite namene) tako i u sklopu prirodnog ambijenta (posebno šume).

Osmisliti identitet zelenih poteza („netaknuta“ šuma, park-šuma, park, urbana bašta, park kulture, rekreacije, eko braunfild park, „landscape“…) prema tipologiji sadržaja koje opslužuju.

Planiranim rešenjima omogućiti interpolaciju postojećih i planiranih zelenih površina, njihovo prožimanje i superponiranje, uz očuvanje i unapređenje šuma.

 

Planirati sadržaje koji su definisani kao dozvoljeni u okviru planiranih tipova javnih zelenih površina (detaljnije u poglavlju 5.2.1 Smernice i preporuke za očuvanje, unapređenje i dalji razvoj zelene infrastrukture).

Izgradnju/uređenje parkovskih površina, dečijih igrališta, rekreativnih sadržaja planirati izvan zone uticaja saobraćajnica u kojoj je vazduh konstantno zagađen.

Alternativnost kao lokalna prepoznatljivost

Integracija nasleđenih struktura i prirodnog pejzaža u jedinstven sistem „kulturnog“ pejzaža.

Potrebno je definisanje prostora sa kojih se pristupa i sagledavaju izgrađene strukture i predeli prirode od arhitektonske, kulturne i ambijentalne vrednosti unutar obuhvata.

Neophodno je definisanje vizura i vizuelnih koridora pejzaža, odnosno vizuelna celovitost, prepoznatljivost i atraktivnost.

 

Slika 51: U kompleksu Avala studios - leja čempresa (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

5.2. Posebni programski uslovi, smernice i preporuke

5.2.1. Smernice i preporuke za očuvanje, unapređenje i dalji razvoj zelene infrastrukture

Izgradnja u skladu sa prirodom

Jedan od primarnih  zadataka konkursa je predlog izgradnje i upotrebe predmetnog prostora uz brižljivo očuvanje postojećih elementa zelene infrastrukture, neposrednog ambijenta i karaktera predela.

Potrebno je dati predloge prostornog rešenja i pravila uređenja za revitalizaciju i transformaciju elemenata zelene infrastrukture kao lokalnog sistema zelenih površina, šumi bliskih staništa i drugih prirodi bliskih elemenata u obuhvatu konkursa, istovremeno sa predlogom za rekonstrukciju, revitalizaciju i novu gradnju fizičkih struktura.

Svakako za novi koncept zelene infrastrukture potrebno je posmatrati prirodni i predeoni kontekst širi od obuhvata konkursa.

Nedostupni, nebezbedni, zapušteni prostori prirodnih i prirodi bliskih elementa unutar kompleksa imaju, sa stanovišta prostorno-programske analize istovetan status kao i građena struktura  - to su napušteni, devastirani prostori nekadašnjeg filmskog centa pa se očekuje od učesnika da daju integralni predlog za njihovu transformaciju i novu upotrebu uz prethodnu valorizaciju karakteristika oba podsistema.

 

Slika 52: Pogled na zapušten prostor unutar zone pod šumom u kompleksu (foto: iz arhive Avala Studios-a)

Objekti i elementi zelene infrastrukture su u procesu nastajanja kompleksa na lokaciji predmetnog obuhvata imali gotovo isti razvojni put  - od nastanka i izgradnje kompleksa i pošumljavanja na padini rubnog južnog beogradskog predgrađa, kroz zlatni period namenskog korišćenja prostora do potpune zapuštenosti i devastacije zelene i građene strukture. Ovaj istovremeni proces transformacije obe strukture daje mogućnosti za stvaranje novog, unikatnog prostornog identiteta - razvoj urbanih elementa i sadržaja u prirodnom okruženju. Potrebna je transformacija „osiromašene“ i devastirane izgrađene zone u  zonu zelene gradnje. Uz ekološki, svakako je veoma važno sagledati zdravstveni i socijalni aspekt dostupnosti prostora različitim kategorijama korisnika, ne umanjujući njene prostorne i ekonomske potencijale.

ZELENA INFRASTRUKTURA  - planske uslovljenosti i preporuke

Predmetna lokacija pripada prostorno  - funkcionalnoj celini (komponenti), „Unutrašnji prsten“ sistema zelenih površina (II) prema Planu generalne regulacije sistema zelenih površina Beograda.

Slika 53: Prikaz pozicije konkursnog obuhvata na mapi celina (komponenti) sistema zelenih površina Beograda (u PGRSZP Beograda) https://www.urbel.com/uploads/Urbanizam-Beograda/UB_01-02.pdf

 

Koncept sistema zelenih površina

Osnovni koncept celokupnog sistema zelenih površina, prema Generalnom planu Beograda 2021, zasnovan je na formiranju zaštitnog zelenog prstena oko grada i povezivanju njegovih osnovnih komponenti, putem zelenih koridora sa zelenim površinama na užem gradskom području.

Dugoročna koncepcija urbanog razvoja Beograda kao "rezijijentnog grada" podrazumeva povezivanje urbanog tkiva sa prirodnim okruženjem, prirodnim i obnovljivim resursima.

 

Koncept sistema zelenih površina

Osnovni koncept celokupnog sistema zelenih površina, prema Generalnom planu Beograda 2021, zasnovan je na formiranju zaštitnog zelenog prstena oko grada i povezivanju njegovih osnovnih komponenti, putem zelenih koridora sa zelenim površinama na užem gradskom području.

Dugoročna koncepcija urbanog razvoja Beograda kao "rezijijentnog grada" podrazumeva povezivanje urbanog tkiva sa prirodnim okruženjem, prirodnim i obnovljivim resursima.

 

Koncept „zelene infrastrukture“ kao deo principa održivog urbanog planiranja

Na evropskom nivou, jedan od najznačajnijih dokumenata koji je usvojen poslednjih godina je „Zelena infrastruktura - unapređenje evropskog prirodnog kapitala“ koji se smatra strategijom zelene infrastrukture Evrope. Dokument je 2013. godine izrađen od stane Evropske komisije čime je zelena infrastruktura dobila zvaničnu notu. Zelene infrastruktura je definisana kao strateški planirana multifunkcionalna mreža prirodnih i prirodi bliskih elemenata koji obezbeđuju servise ekosistema, čime predstavlja meru adaptacije na klimatske promene i unapređenja životne sredine. Zelena infrastruktura je prepoznata kao prostorni model koji obezbeđuje ekološke, ekonomske i društvene koristi i koja u mnogim slučajevima može uspešno i uz manje troškove da zameni etablirane oblike gradske infrastrukture („sive infrastrukture“). Pored ovoga, EU strategija promoviše zelenu infrastrukturu kao konceptualno polje povezivanja političkih odluka kao i stručnih i naučnih rešenja u planiranju i razvoju savremenih gradova. Na nižem organizacionom nivou, zelena infrastruktura obezbeđuje prostor za primenu prirodni bliskih rešenja.

Principi „zelene infrastrukture“  kao opšte smernice za tretiranje prirodnih i prirodi bliskih površina konkursa:

• Adaptacije na klimatske promene
• Obezbeđivanje odvijanja prirodnih procesa
• Unapređenje urbanog biodiverziteta
• Unapređenje kvaliteta zemljišta i voda površinskog oticaja
• Zaštita i očuvanje područja vrednih biotopa (šumi bliska staništa i druga)
• Zaštita, očuvanje i unapređenje postojećih i planiranje novih elementa zelene infrastrukture (zelenih površina, površina pod šumom i sl.)
• Povezivanje fragmentiranih elementa zelene infrastrukture u jedinstven sistem
• Unapređenje funkcionalnog i vizuelnog aspekta lokalnog karaktera predela
• Revitalizacija napuštenih prostora, „brownfield“-a
• Fitoremedijacija degradiranih prostora
• Poboljšanje nivoa pristupačnosti za lokalno stanovništvo i kreiranje novih rekreativnih funkcija
• Opšti ekonomski, ekološki i društveni prosperitet

Imajući prethodno navedeno u vidu, neophodno je svim elementima zelene infrastrukture na području konkursnog obuhvata (površine šumi bliskog staništa i različite kategorije zelenih površina) obezbediti i osigurati odgovarajući kvalitet, održivost, bezbednost, kao i odsustvo invanzivnih vrsta, kako bi se smanjio stepen negativnog uticaja na ekološki integritet i biodiverzitet park-šume Košutnjak.

MERE ZA OČUVANJE I UREĐENJE - Strateško zoniranje zelene infrastrukture

Prilikom projektovanja rešenja neophodno je poštovati sledeće MERE zaštite, očuvanja i unapređenja postojećih zelenih površina i šuma i planiranje novih na prostoru konkursnog obuhvata:

MERA 1_Očuvanje i efikasniji teritorijalni raspored elemenata zelene infrastrukture:

• zaštita i očuvanje postojećih šumi bliskih staništa u sadašnjim granicama
• pre definisanja pozicije planiranih objekata konkursnog rešenja obavezno pratiti mapu evidentirane zelene infrastrukture na lokaciji kako bi se izbegla seča kvalitetnih, vitalnih primeraka (videti u prilogu uz program - I INFORMACIONI I GRAFIČKI PRILOZI - 05 - PRIKAZ POSTOJEĆEG STANJA ZELENILA)
• unapređenje stanja šuma i zelenih površina lošeg kvaliteta i niske ekološke vrednosti
• maksimalno očuvati postojeću vegetaciju, a vredne primerke pojedinačnih ili grupa stabala i drvoreda uklopiti u plansko rešenje (kao izuzetna vrednost na parkovski uređenom delu uz internu saobraćajnicu kompleksa, izdvaja se leja čempresa (Cupressus sempervirens), koju čini niz stabala i koja daje izuzetnu ambijentalnu vrednost celom prostoru)
• unapređenje postojećih šuma i zelenih površina u smislu postizanja njihove multifunkcionalnosti
• rešavanje problema zapuštenosti, nedostupnosti i nebezbednosti

MERA 2_Povećanje uređenih zelenih površina u kompleksima:

• unapređenje tipova zastupljenih zelenih površina
• uvećanje kapaciteta uređenih zelenih površina
• očuvanje biološkog diverziteta i izbor autohtonih biljnih vrsta - prilikom odabira novih vrsta prednost dati autohtonim vrstama drveća i žbunja koje su prirodne za ovo područje; u manjoj meri mogu se koristiti i alohtone vrste za koje je potvrđeno da se dobro adaptiraju datim uslovima sredine i nemaju invazivan karakter
• ne koristiti invanzivne i alergene vrste
• podizanje zelenih površina unutar građenog tkiva, uključujući parkove, ozelenjene skverove, isceliteljske vrtove, kišne bašte, drvorede i sl.

MERA 3_Povezivanje zelenih površina i šumi bliskih staništa i formiranje kontinualnog sistema zelenih površina grada:

• prilagođavanje evropskim standardima u pogledu obezbeđivanja odgovarajućih zelenih površina za potrebe unapređenja kvaliteta životne sredine, rekreacije i dr. sadržaja, čime bi se uspostavio jedinstven sistem zelenih površina
• zelenom infrastrukturom grupisati kompatibilne sadržaje i aktivnosti i razdvojiti funkcije, zone i objekte koji se međusobno ugrožavaju
• dizajniranje i isticanje identiteta javnih prostora prirodnim elementima, korišćenje i uređenje zapuštenih prostora, promocija bezbednih i dostupnih lokacija
• uvođenje prostorno-programskog modela korišćenja zelenih površina („netaknute“ šume, park--šume, zone remedijacije i sl.)

Očuvanje „Unutrašnjeg prstena“ sistema zelenih površina kom obuhvat pripada, predviđa se planiranjem novih šuma, parkova, skverova, zaštitnih zelenih pojaseva i drvoreda, kao i unapređenjem procentualnog zauzeća zelenih površina u direktnom kontaktu sa tlom u okviru javnih i ostalih namena (prema PGRSZP Beograd).

Slika 54:  Drvored unutar kompleksa - leja čempresa koju čini niz stabala i koje daju izuzetnu ambijentalnu vrednost celom prostoru (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

NORMATIVI, PRAVILA I PREPORUKE PREMA PGR-u sistema zelenih površina Beograda (sa elementima prilagođenim konkursu):

 

Normativi u planiranju sistema zelenih površina

 

Unapređenje zelene infrastrukture Beograda odvija se očuvanjem postojećih i formiranjem novih elementa pre svega šumi bliskih staništa i zelenih površina na planiranim lokacijama, kao i poštovanjem utvrđenih normativa.

Prilikom dalje planske razrade potrebno je, u okviru granica konkretnog obuhvata, primeniti sledeće normative:

1. minimalni % zelenih površina u direktnom kontaktu sa tlom (bez podzemnih etaža i / ili objekata) na parceli, definisan konkretno za svaku javnu i ostale namene (dalje u tekstu);

2. minimalno m² javnih zelenih površina i / ili površina obraslih visokom vegetacijom po stanovniku (korisniku) bloka, na udaljenosti do 300 m vazdušnom linijom od regulacije bloka, i to:

• minimalno 7 m², u slučaju urbane rekonstrukcije i/ili sanacije;
• minimalno 10 m², u slučaju urbane transformacije;
• minimalno 23 m², prilikom planiranja novih stambenih naselja i novih kompleksa;
• Ukoliko se ustanovi da razmatrano područje raspolaže većim prisustvom elementa zelene infrastrukture (prevashodno šuma i javnih zelenih površina) od utvrđenih normativa, isti se moraju u celosti sačuvati kao fiksni elementi sistema zelenih površina grada.

3. minimalne normative za dečija igrališta:

• za decu do tri godine igralište locirati u svakom bloku na udaljenosti 30–50 m od stana, kapaciteta 15–20 dece po igralištu i površine 2 m² po detetu ili 0,15 m² po stanovniku;
• za decu od tri do šest godina igralište locirati u svakom bloku na udaljenosti 50–100 m od stana, kapaciteta 30–50 dece po igralištu i površine 5 m² po detetu ili
• 0,5 m² po stanovniku;

Opšta pravila za šume i šumsko zemljište

Dugoročna koncepcija urbanog razvoja podrazumeva povezivanje urbanog tkiva sa prirodnim i prirodi bliskim okruženjem (šumama i šumi bliskim staništima), prirodnim i obnovljivim resursima, kao i planiranje zaštite i razvoja postojećih šuma.

Prilikom podizanja šumа, pored prostorno-funkcionalnog raščlanjavanja na zone, treba primeniti sledeća pravila:

• površine šumskog kompleksa formirati kao kompaktne celine i međusobno umrežene što su sa aspekta predeono - ekoloških principa vitalni parametri opstanka i stabilnosti prirodnih i prirodi bliskih staništa;
• težiti formiranju biomorfnih ivica šuma različite spratnosti u okviru zone ekotona i zone prelaza između građene i prirodne sredine;
• zasnovati raznovrsna staništa;
• šumske puteve za obavljanje osnovne delatnosti – gazdovanje šumom formirati u skladu sa pravilima šumarstva;
• u zavisnosti od gravitacionog područja stanovnika i saobraćajnih mogućnosti, ulaz u šumski kompleks formirati na više mesta (ulazni punkt);
• predvideti parking prostor, tako da ukupan broj parking mesta zadovoljava planirani kapacitet posetilaca (detaljnije u okviru stavke Parkiranje);
• onemogućiti ulaz vozilima u šumu raznim fizičkim barijerama;
• kroz kompleks šume treba obezbediti staze za kretanje pešaka;
• u cilju omogućavanja različitog trajanja rekreacije, potrebno je staze planirati kružno ili u vidu petlji, pri čemu istovremeno treba da povezuju različite prostore i sadržaje;
• na svakom ulaznom punktu postaviti javni toalet, kontejner i česme sa pijaćom vodom;
• obezbediti visok nivo informisanosti i usmeravanje posetilaca postavljanjem putokaza i informativnih tabli, kako na svakom ulazu, tako i u okviru celog kompleksa;
• predvideti ograđivanje šumskog kompleksa niskom transparentnom ogradom, lake konstrukcije, od prirodnog materijala (npr. drvene oblice);
• u okviru kompleksa nije dozvoljena gradnja objekata;

U zavisnosti od planiranih aktivnosti i kapaciteta posetilaca, šumski kompleks bi trebalo opremiti odgovarajućim sadržajima.

Obavezan sadržaj treba da čine pešačke staze, klupe, stolovi, rasveta, korpe za otpatke, toaleti, česme, putokazi, informativne table i sl. Sadržaj može biti obogaćen trim - stazama sa odgovarajućom opremom, terenima za rekreaciju na travi (fudbal, badminton, odbojka, boćanje i sl.), dečijim igralištem, paviljonima, zaštitnom kolibom, otvorenim paviljonom u prirodi i sl.

Smernice za uređenje šuma u cilju odvijanja REKREATIVNIH AKTIVNOSTI

 

Pored različitih zaštitnih funkcija koje imaju šume, u poslednje vreme se ističe i rekreativna funkcija, naročito u užim gradskim zonama, iskazana kroz različite vidove odmora i rekreacije. Odvijanje rekreativnih aktivnosti, koje spadaju u domen spontane rekreacije (šetnja, trčanje, razonoda, odmor u prirodi, joga, igranje fudbala i badmintona na travi, igra i sl.), planirano je u okviru pojedinih novih šuma ili delova novih šuma, pri čemu kao imperativ stoji očuvanje prirodnih vrednosti.

Za potencijalne korisnike stepen atraktivnosti kvalitativno se uvećava pažljivo odabranim sadržajima koji se inkorporiraju u prostor ili afirmisanjem postojećih prirodnih potencijala povećanjem dostupnosti: osmatračnice, prirodne retkosti i specifičnosti, trim staze, staze zdravlja, staze za rekreativni biciklizam, proplanci za rekreaciju na livadi i sličnu. U šumi nije dozvoljena izgradnja sportskih terena od čvrstog, neporoznog zastora, sportskih hala, balona i drugih objekata.

Celokupna površina šume ili njeni pojedini delovi, u skladu sa osnovnom funkcijom, karakteristikama terena i prostornim mogućnostima, mogu da budu uređeni tako da pružaju uslove za spontanu, pasivnu i aktivnu rekreaciju stanovnika.

Kao preduslov treba uvažiti principe funkcionalnog raščlanjavanja (zoniranje u skladu sa različitim namenama unutar konkursnog obuhvata), pristupačnosti kao i tipove i vrstu vegetacije.

Prilikom funkcionalnog raščlanjavanja neophodno je definisati zonu pasivne i aktivne rekreacije.

Zona pasivne rekreacije podrazumeva pojavu pasivnijih formi rekreacije kao što je sedenje, šetnja, igra dece i sl., ali i nešto aktivnije rekreacije kao što su odbojka, fudbal, badminton, joga i slične forme rekreacije na poroznim i prirodim površinama (trava, malč i dr.). Kapacitet ove zone je 30 do 50 posetilaca/ha - prosečan dnevni kapacitet je 370 posetilaca. Ova zona treba da je prostorno distancirana od naredne zone aktivne rekreacije i od glavnih saobraćajnica najmanje 250–300 m.

Zona aktivne rekreacije podrazumeva korišćenjem pešačkih i trim staza kao osnovne opreme, sa kapacitetom od 10 posetilaca/ha (oko 550 posetilaca u danu). Ukoliko prostorne i morfološke karakteristike dozvoljavaju mogu se formirati i biciklističke staze, jahaće staze i sl.

Deo novoplanirane šume može da bude parkovski uređen. Sadržaji koji mogu da se nađu u šumama u cilju ostvarivanja rekreativno turističke funkcije, moraju da su u skladu sa Zakonom o šumama, odnosno Planom razvoja šumskog područja, kao i PGRSZP Beograda.

Prilikom planiranja određenih sadržaja za rekreaciju u šumi treba poštovati sledeća pravila:

• pešačke i trim staze treba projektovati kao nezavisne staze, poštujući karakteristike reljefa, uz maksimalnu zaštitu drveća i podrasta;
• pešačke staze i stepeništa treba da su maksimalne širine 1,5 m, sa zastorom od poroznog materijala (šljunak, rizla, kamen, kora drveta, drvene oblice, talpe i sl.); klupe i stolove treba postaviti na određenim mestima duž staza, najbolje u posebnim „nišama” (proširenjima pogodnim za miran odmora). Mogu se praviti i grupacije mesta za sedenje koje bi bile odgovarajuće za grupe posetilaca. Ova oprema treba da je od prirodnog materijala;
• rasveta i korpe za otpatke, takođe, treba da prate staze i mesta za sedenje, odnosno izletničke punktove;
• predvideti nastrešnice u slučaju iznenadne kiše;
• trim staze treba da su maksimalne širine 1,20 m, bez zastora ili sa poroznim zastorom (šljunak, rizla, kora drveta,...); prateća oprema trim staza treba da bude napravljena od drveta;
• dečija igrališta treba planirati na prostorima suvim, sunčanim i zaklonjenim od vetra; uređaji na igralištima treba da su stabilni, bezbedni, svrsishodni; prateći rekviziti za igru treba da su od drveta;
• paviljone u prirodi treba postaviti u skladu sa sadržajem planiranih zona, kapaciteta 20 - 25 posetilaca; izgrađene od drveta;
• zaštitne kolibe podižu se kao zaštita od kiše i oluje, obično kapaciteta 15 - 20 posetilaca; postavljaju se na mestima najveće koncentracije posetilaca; u njima treba da su postavljene informativne table;

                                                      

U zavisnosti od konkretnih uslova i osnovne funkcije šume, moguće je formirati i biciklističke staze za koje uslovi materijalizacije i formiranja važe kao i za pešačke staze. Obratiti pažnju na ukrštanje pešačkih i biciklističkih staza zbog bezbednosti korisnika.

 

Slika 55: Visoka vegetacija na potezu šumi bliskih staništa u obuhvatu (foto: iz arhive Avala Studios-a)

Opšta pravila za javne zelene površine u okviru drugih površina JAVNE NAMENE

U cilju uspostavljanja zelene infrastrukture grada, predviđeno je formiranje zelenih površina i šuma i u okviru drugih površina javne namene prema sledećim uslovima:

Slika 56: Prostor šumi bliskih staništa  u obuhvatu (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

Zelene površine i šume u okviru površina za objekte i komplekse javnih službi

Elementi zelene infrastrukture u okviru površina za objekte i komplekse javnih službi su dominantno različiti tipovi javnih zelenih površina koje su objekti pejzažne arhitekture i redovno održavani, čije je korišćenje javno, ali u izvesnom smislu i određenim situacijama kontrolisano ili ograničeno. Takođe, u okviru kompleksa javnih službi evidentirane su i šume. U zavisnosti od primarne namene, ove zelene površine i šume karakteriše određen sadržaj i funkcionalne karakteristike. Javne zelene površine i šume u okviru površina za objekte i komplekse javnih službi imaju multifunkcionalnu ulogu, gde se kao primarna uloga izdvaja njihov pozitivan uticaj na unapređenje kvaliteta neposredne životne sredine u izgrađenom području, kao i pozitivna uloga u očuvanju urbanog biodiverziteta, ali i unapređenje fizičkog i mentalnog zdravlja stanovnika i korisnika objekata i prostora određene javne službe. Takođe, ove zelene površine pružaju mogućnosti za odmor i spontanu rekreaciju stanovnika neposrednog okruženja.

Predvideti očuvanje i unapređenje postojećih zelenih površina i šuma, kao i formiranje novih zelenih površina uz objekte u okviru kompleksa javnih službi. Konkursnim rešenjem predvideti i podizanje ekstenzivnih i intenzivnih zelenih krovova na objektima, kao i vertikalno ozelenjavanje fasada objekata javne namene, nadzemnih i podzemnih garaža ovih kompleksa, u cilju unapređenja mikroklimatskih uslova i podizanja energetske efikasnosti samih objekata. Zelene površine na ravnim krovovima nadzemnih objekata treba formirati na minimalno 30 cm zemljišnog supstrata, a na krovovima podzemnih garaža na minimalno 120 cm zemljišnog supstrata. Površine zelenih krovova ne ulaze u ukupan procenat zelenih površina u direktnom kontaktu sa tlom. Ovaj tip zelenih površina predlaže se, naročito, na postojećim objektima u zonama deficitarnim sa zelenim površinama, kao i na izgrađenim lokacijama gde nije moguće realizovati zelenu površinu u neposrednom kontaktu sa tlom.

 

Smernice za rekonstrukciju postojećih javnih zelenih površina u okviru površina za objekte i komplekse javnih službi

Prilikom rekonstrukcije postojećih javnih zelenih površina obavezno je poštovati sledeća pravila:

• sačuvati zelenu površinu u postojećim granicama;
• sačuvati sve elemente vegetacije visokih ocena vitalnosti i dekorativnosti (4 i 5);
• rekonstrukciju izvršiti u odgovarajućem pejzažno-arhitektonskom stilu;
• podmladiti postojeću vegetaciju;
• za ozelenjavanje koristiti lišćarske, zimzelene i četinarske drvenaste i žbunaste vrste, cvetne vrste (trajnice, perene, ruže,...), travnjake, pokrivače tla, puzavice i dr., pri čemu treba poštovati sledeća pravila:

koristiti autohtone vrste vegetacije koje pripadaju prirodnoj potencijalnoj vegetaciji, prilagodljive na lokalne uslove sredine;

• moguće je koristiti primerke alohnotnih vrsta za koje je potvrđeno da se dobro adaptiraju uslovima sredine kao i da nemaju invanzivan karakter;
• učešće lišćarskih vrsta treba da je dominantno u odnosu na ostalu vegetaciju s obzirom na prirodno potencijalnu vegetaciju i tip staništa;
• koristiti lisno dekorativne i cvetne forme žbunastih vrsta i sezonskog cveća;
• ne koristiti invanzivne i alergene vrste;
• drvoredna stabla u delovima pojedinih javnih zelenih površina treba da su školovane sadnice lišćara, minimalne visine 3,5 m stablo čisto od grana do visine od 2,5 m i prsnog prečnika najmanje 15 cm;
• obezbediti 1-2% pada površina za komunikaciju, čime se omogućava drenaža površinskih voda ka okolnom poroznom zemljištu ili kišnoj kanalizaciji, za šta je neophodno obezbediti drenažne elemente (zemljane rigole, rigole-kanalete, kanale i sl.);
• nije dozvoljena izgradnja nadzemnih i / ili podzemnih objekata, osim infrastrukturnih objekata od opšteg interesa utvrđenih na osnovu zakona i propisa donetih na osnovu zakona;
• parking prostore zastrti poluporoznim zastorom;
• parking prostor zaseniti drvorednim sadnicama, po jedno stablo na svaka 2-3 parking mesta;

Smernice za planiranje novih javnih zelenih površina u okviru površina za objekte i komplekse javnih službi

Prilikom podizanja novih javnih zelenih površina u okviru površina za objekata i komplekse javnih službi, obavezno je poštovati sledeća pravila:

• prostorno -funkcionalna organizacija i način uređenja zelenih površina treba da je u skladu sa potrebama primarne namene, prostornim rasporedom objekata, njihovom visinom i estetskim oblikovanjem, ekspozicijom i nagibom terena, dubinom i vrstom podloge za sadnju, nivoom podzemnih voda, kao i sa položajem postojećih i planiranih podzemnih instalacija;
• gde prostorne mogućnosti dozvoljavaju podići šumu u okviru kompleksa javnih službi;
• sačuvati svu kvalitetnu vegetaciju zatečenu na terenu i uklopiti je u novo pejzažno-arhitektonsko rešenje;
• obezbediti minimalan % površine pod vegetacijom u direktnom kontaktu sa tlom;
• za ozelenjavanje koristiti dominanto lišćarske i zimzelene drvenaste i žbunaste vrste (četinarske vrste u izuzetnim slučajevima ukoliko kompoziciono rešenje nameće potrebu njihove upotrebe), cvetne vrste, travnjake, pokrivače tla, puzavice i dr., pri čemu treba poštovati smernice date za rekonstrukciju postojećih javnih zelenih površina u okviru površina za objekte i komplekse javnih službi.
• koristiti lisno dekorativne i cvetne forme žbunastih vrsta i sezonskog cveća;
• obezbediti 1-2% pada površina za komunikaciju, čime se omogućava drenaža površinskih voda ka okolnom poroznom zemljištu ili kišnoj kanalizaciji, za šta je neophodno obezbediti drenažne elemente (zemljane rigole, rigole-kanalete, kanale);
• zelenu površinu opremiti neophodnim sadržajima u zavisnosti od osnovnih potreba svake javne službe;
• na parking prostoru treba formirati drvored, sadnjom 1 stabla na svaka 2-3 parking mesta (u zavisnosti od orijentacije parking mesta, podužno, koso i / ili upravno);
  
  

Opšta pravila za zelene površine u okviru mešovitih gradskih centara

Konkursnim rešenjem predvideti očuvanje i unapređenje postojećih, kao i podizanje novih zelenih površina na području mešovitih gradskih centara. Zelene površine na području mešovitih gradskih centara primarno treba da budu pejzažno-arhitektonski uređene zelene površine sa reprezentativnim primercima soliternih stabala, cvetnim aranžmanima, vodenim elementima i sl.

Minimalni % slobodnih i zelenih površina na parceli za zonu M5: 40%

Minimalni procenat zelenih površina u direktnom kontaktu sa tlom na parceli (bez podzemnih objekata i/ili delova odzemnih objekata) iznosi (za zonu „Unutrašnji prsten“): 20%

U okviru mešovitih gradskih centara, kada je duž ulica i bulevara većina objekata na regulaciji poslovna, odnosno najmanje jedna (prizemna) etaža je poslovna, duž saobraćajnica je potrebno formirati minimalno jednoredne drvorede, a prema pravilima definisanim za zelene površine i drvorede u regulaciji saobraćajnica. Preporučuje se podizanje ekstenzivnih i intenzivnih zelenih površina na krovovima objekata, kao i vertikalno ozelenjavanje fasada objekata, nadzemnih i podzemnih garaža (iznad podzemne garaže u sloju zemlje debljine 1,2 m, a iznad ravnih krovova objekata u minimalno 30 cm zemljišnog supstrata), a sve u cilju unapređenja mikroklimatskih uslova i podizanja energetske efikasnosti samih objekata.

Smernice i preporuke za očuvanje i unapređenje karaktera urbanog predela - gradskog pejzaža

Područje konkursa se nalazi na teritoriji tipa karaktera predela „Karstni predeo Beograda“ (detaljnije videti u prilogu uz program – V OSTALA KONKURSNA DOKUMENTACIJA – 02 Tipologija predela).

Postavku programsko-prostornog koncepta i dalje razradu urbanističko-arhitektonskog rešenja težišta konkursa potrebno je formirati na sledećim principima integrativnog pristupa u urbanom planiranju u cilju uspostavljanja autentičnog i ekološki stabilnog karaktera urbanog predela - jedinstvenog gradskog pejzaža:

• Prepoznatljiva prostorna postavka u skladu sa potrebama namene, karakteristikama i značajem lokacije koja korespondira sa okruženjem;
• Urbanističko-arhitektonsko rešenje revitalizacije koncipirati u skladu sa elementima identifikovanog tipa karaktera predela, vrednostima ambijentalne celine i na afirmativan način, kako u smislu izgrađene i prirodni bliske strukture kao i vizuelnih karakteristika njihove prostorne sinteze tako i programski, u smislu dispozicije i tipova novih elementa, sadržaja i namena;
• Integracija nasleđene fizičke strukture, prirodnih i prirodni bliskih elementa u jedinstven koherentan sistem i čitljiv predeo;
• Obnova životne sredine kroz elementa strukture predela, unapređenje i održavanje mikrolokacije;
• Stvaranje novih prirodi bliskih prostora;
• Negovanje i poboljšanje alternativnih programa kulture;
• Reanimacija postojećih elementa prirodnosti, kulturnog i graditeljskog nasleđa i prepoznatih ambijentalnih obeležja;
• Diverzitet elementa zelene infrastrukture koji grade autentičnu sliku urbanog predela - „režiranja“ pejzaža;

 

 

5.2.2 Smernice i preporuke za saobraćajne površine i infrastrukturu

Dostupnost za sve - javno - privatno 

Jedna od osnovnih tema koje su predmet konkursa je transformacija prostora u pogledu njegove dostupnosti  - zadatak je stvaranje koncepta prostora dostupnog za javno korišćenje.

Zadatak konkursa je da se uspostavi mreža pešačkih, kolskih, biciklističkih saobraćajnica kojim će se na predmetnom prostoru međusobno povezati postojeći i planirani sadržaji i ostvariti funkcionalne veze sa neposrednim i širim okruženjem.

Kretanje korisnika i posetilaca prostora planirati na logičan i jednostavan način u skladu sa dinamikom i načinom korišćenja različitih sadržaja i brojem korisnika, uz logično pozicioniranje dolaznih i odlaznih puteva. Osigurati dobre saobraćajne pristupačnosti bez stacioniranja mirujućeg motornog saobraćaja van zona predviđenih programom.

U postojećem stanju dominantna namena pojedinih prostornih celina su javne namene, ali su, obzirom na vrstu delatnosti i postojeći status, ti prostori zapravo nedostupni, sa kontrolisanim ulazima iz funkcionalnih, bezbednosnih ili tehničkih razloga. Pojedini delovi u okviru kompleksa su sasvim zapušteni, obrasli  samoniklim neuređenim zelenilom i nije im moguće bezbedno pristupiti.

Obzirom na izuzetne potencijale ove celine u pogledu ambijentalnih i mikroklimatskih karakteristika potrebno je omogućiti  laku upotrebu prostora korisnicima različitih kategorija uz jasnu definiciju kretanja javno, polu-privatno, privatno.

Neophodno je razviti sistem kolskih i kolsko-pešačkih površina koje bi omogućile efikasan pristup objektima  putničkim, servisnim i interventnim vozilima. Dijagram kretanja kroz prostor treba da poveže sve nivoe upotrebe uz brižljiv odnos prema okruženju. Potrebno je osmisliti koncept kojim se minimiziraju nepovoljni uticaji saobraćajne mreže u pogledu  buke i zagađenja vazduha. Potrebno je kontrolisati nepovoljne uticaje saobraćajnica i površina za mirujući saobraćaj na ambijentalne vrednosti i dominantne vizure, uz brižljiv odabir ekološki i ambijentalno prihvatljivih materijala kojima će biti zastrte saobraćajne površine. Istovremeno potrebno je i samim rešenjem kretanja dati jasnu orijentaciju u prostoru.

 

Slika 57: Trasa ulice Kneza Višeslava (foto: Google Maps)

Saobraćajna mreža  - planske uslovljenosti

Koncept ulične mreže zasniva se na PGR-u Beograd, kao i na smernicama iz Master plana saobraćajne infrastrukture Beograda  - smart plan 2021/2027/2033.

Kolski pristup konkursnom obuhvatu i dalje sadržajima unutar predmetnog prostora ostvariti sa obodne saobraćajne mreže (preko Kneza Višeslava (ulice I reda), Miloja Zakića (ulice II reda) i Blagoja Parovića (ulice I reda)), uz poštovanje pozicija stajališta JLP i neometano odvijanje LJP-a na predmetnoj lokaciji.

Imati u vidu da se na deonici Ulice Blagoja Parovića uz bazene Košutnjak pre raskrsnice sa Ulicom kneza Višeslava, odvaja interna saobraćajnica kompleksa Fakulteta sporta i fizičkog vaspitanja i da nju ne bi trebalo pretvarati u javnu saobraćajnicu.

Prema planskoj dokumentaciji susednog kontaktnog područja (Plan detaljne regulacije prostorno kulturno istorijske celine Topčider II faza, celina 4) planira se rekonstrukcija mreža saobraćajnica i parkinga, biciklističke staze. Takođe je i planirano proširenje kolovoza duž Ulice kneza Višeslava i proširenje trotoara sa obe strane ulice minimalne širine 1,5 m, gradnja dvosmerne biciklističke staze širine 2,5 m,  parking mesta i obnova i sadnja novih drvoreda.

Slika 58: Pogled na konkursno područje (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

Interna saobraćajna mreža

Kolske pristupe objektima unutar obuhvata planirati iz sekundarne saobraćajne mreže, iz saobraćajnica kojima ne saobraćaju vozila JLP-a.

Redefinisati saobraćaj unutar obuhvata na principima 10-min grada i koncepta zelenog grada  - zelenih koridora i hibridnih ulica.

Pristupne ulice se bliže definišu prema osnovnoj funkciji koju obavlja (stambene, poslovne, trgovačka i sl.), a namenjene su individualnom i snabdevačkom saobraćaju, kao i parkiranju. Mogu biti sa razdvojenim površinama po pojedinim vidovima saobraćaja (trotoari, kolovoz i parkinzi) ili integrisanim, gde se formira jedinstvena površina i koristi po kriterijumima pešaka. Moguće je da pojedine ulice sekundarne ulične mreže budu namenjene kretanju isključivo jednog vida saobraćaja, ili da budu namenjene za više vidova saobraćaja kao jedinstvena ulična površina.

 

Primarna i sekundarna ulična mreža _ izvod iz PGRSZP Beograda

 

Primarna ulična mreža - minimalne regulacione širine i poprečni profili

Ulice I reda  - 18 m (izuzetno 15 m, u slučaju prostornih ograničenja)2 h 6 m + 2 h 3 m (kolovoz sa po dve trake po smeru i obostrani trotoari)

Poželjno je pri planiranju ovih saobraćajnih pravaca, predvideti šire regulacije od pomenutih, pri čemu bi se obezbedile ivične razdelne trake sa zelenilom, biciklističke staze i sl. U regulaciji ulica prvog reda se može organizovati parkiranje, kao i formiranje jednostranih ili obostranih drvoreda.

Ulice II reda - 12 m (izuzetno 9,5m, u slučaju Prostornih ograničenja)

2 h 3,5 m + 2 h 2,5 m (kolovoz sa trakom po smeru i obostrani trotoari) (izuzetno 6,5 m + 2 x 1,5 m)

Šire regulacione mere ovih saobraćajnica omogućavaju organizaciju parking površina van kolovoza i formiranje jednostranih ili obostranih drvoreda.

Sekundarna ulična mreža  - minimalne regulacione širine i poprečni profili

Pristupne ulice

9 m (za dvosmerni saobraćaj) 6,5 m(za jednosmerni saobraćaj)2 h 3 m + 2 x 1,5 m (kolovoz sa trakom po smeru + obostrani trotoari) 3,5 m + 2 x 1,5 m(kolovoz + obostrani trotoari).

Ulice sa usporenim i / ili integrisanim saobraćajem se organizuju u pojedinim gradskim zonama u cilju smanjenja broja vozila i njihove brzine kretanja (zona kompleksa obrazovanja), a rešavaju se određenim režimskim i građevinsko-tehničkim merama kao što su: horizontalna i vertikalna signalizacija, ulični mobilijar, promena širine kolovoza itd.. Pešački i kolski tokovi fizički su odvojeni, ali mogu biti i u istom nivou. Kroz promenu sadržaja poprečnog profila dovodi se do stvaranja utiska da je čitav ulični prostor namenjen pešaku mada ga faktički pešak i automobil dele. U tom smislu treba koristiti ulični mobilijar za promene pravca kretanja vozila, menjati širine ulica, način popločavanja, ozelenjavanja.

Zelene površine u okviru saobraćajnih površina_ izvod iz PGRSZP Beograda

 

Na predmetnom području preporučuje se valorizovanje postojećih trasa drvoreda (na postojećim internim ulicama kompleksa u obuhvatu), sadnja novih sadnica na mestima gde one nedostaju (popunjavanje), kao i zamena starih, obolelih, oštećenih i / ili suvih stabala.

Planirati mrežu drvoreda duž postojećih i planiranih saobraćajnica u konkursnom obuhvatu.

Kod obnove drvoreda  važe sledeći uslovi:

• drvorede obnavljati vrstom drveća koja dominira u drvoredu ukoliko se pokazala adekvatnom u datim uslovima;
• predvideti sadnju školovanih sadnica (visina sadnica 3,5 m, stablo čisto od grana do visine od 2,5 m, i prsnog prečnika najmanje 10 cm).

Kod podizanja novih drvoreda, važe sledeći uslovi:

• neophodna minimalna širina ulice 12 m;
• sadnju drvorednih stabala uskladiti sa orijentacijom ulice;
• sadnju drvorednih stabala usaglasiti sa podzemnim instalacijama;
• izbor vrsta prilagoditi stanišnim uslovima i visini objekata;
• prema mogućnostima formirati travne baštice sa drvoredima;
• širina zelenog pojasa između kolovoza i trotoara je minimalno 1,0 m;
• u širim uličnim profilima koristiti više vrsta drveća i grmlja primenjujući slobodan raspored manjih i većih grupacija i pojedinačnih stabala;
• zelenilo ne sme predstavljati smetnju za normalno kretanje pešaka i hendikepiranih lica;
• najmanje rastojanje između sadnica prilagoditi vrsti drveća u drvoredu (5-10m);
• rastojanje stabala (debla) od objekata ne bi trebalo da bude manje od 3 – 7m u zavisnosti od izbora vrsta;

 

Pravila za uređenje zelenih površina u regulaciji saobraćajne mreže

 

U regulaciji saobraćajnica, u skladu sa prostornim mogućnostima, planirati zelene površine, prema sledećim ulovima:

a) Ozelenjavanje srednjih razdelnih traka

• srednje razdelne trake širine ≥ 2 m, treba ozeleneti travnim pokrivačem i dekorativnim aranžmanima formiranim od cvetnih i žbunastih vrsta vegetacije;
• u srednjim razdelnim trakama širine ≥ 4 m moguće je planirati drvored;

zelene površine srednjih razdelnih traka treba oivičiti ivičnjakom visine ≥ 20 cm; i na mestima pešačkih i biciklističkih prelaza ne planira se ozelenjavanje srednje razdelne trake

Slika 59: Trasa ulice Kneza Višeslava (foto: Google Maps – Street View)

 

b) Ozelenjavanje ivičnih razdelnih traka - travne baštice

• travne baštice se formiraju u ivičnim razdelnim trakama bruto širine (sa ivičnjacima) ≥ 1 m, formiranjem travnog pokrivača, sadnjom nižih formi perena i šiblja, sadnjom šiblja u kontinuitetu ili žive ograde do 1 m visine;
• travne baštice širine ≥ 1,2 m treba ozeleneti travnim pokrivačem i dekorativnim aranžmanima formiranim od cvetnih, žbunastih i/ili drvenastih vrsta vegetacije;
• svaku travnu bašticu, sa strane ka saobraćajnici, oivičiti ivičnjakom (po potrebi duplim) visine ≥ 20 cm;
• na stajalištima javnog gradskog prevoza (JGP) ne planira se ozelenjavanje ivične razdelne trake; i
• na mestima pešačkih i biciklističkih prelaza ne planira se ozelenjavanje ivičnih razdelnih traka.

c) Ozelenjavanje saobraćajnih ostrva kod kružnih i drugih površinskih i denivelisanih raskrsnica

• za ozelenjavanje saobraćajnih ostrva koristiti parterne i niske travne, cvetne i žbunaste vrste vegetacije, posađene tako da čine različite dekorativne forme;
• za ozelenjavanje saobraćajnih petlji, čiji su odgovarajući poluprečnici veći od 20 m, dozvoljena je sadnja nižih vrsta lišćarskog, zimzelenog i četinarskog drveća (prečnika krošnje 5-6m), kao i lišćarskog, zimzelenog i četinarskog šiblja krupnijih i razgranatijih habitusa (širine do 2,5 m), pojedinačno i u grupama;
• obezbediti zalivni sistem;
• dozvoljeno je postavljanje fontane, spomenika ili skulpture; i
• osvetljenje uskladiti sa funkcijom saobraćaja.

Kod nestabilnih kosina treba primeniti biotehničke mere saniranja kosine.

 

Mirujući saobraćaj

Potrebno predložiti rešenja parkiranja u regulacijama javnih saobraćajnica na način minimalno nepovoljnog uticaja na ambijentalne karakteristike prostora. Parkiranje u okviru planiranih kompleksa javne i/ili ostale namene raditi u skladu sa  normativima datim za pojedinačne namene definisane Planom generalne regulacije grada Beograda. Parkiranje vozila korisnika objekata rešavati na pripadajućoj parceli, u namenskoj garaži u sklopu objekta, garaži kao nezavisan objekat ili na otvorenom parking prostoru. Pristupe garažama planirati sa ulica nižeg ranga, a snabdevanje vršiti po posebnom režimu.

 

Parkinzi

Potrebno je predvideti ozelenjavanje otvorenih parking prostora, koristeći poluporozne zastore sa travnim pokrivačem umesto nepropusnih zastora, sadnjom drvorednih sadnica i/ili formiranjem travnih baštica. Travne baštice, osim standardnog ozelenjavanja, mogu da predstavljaju održivi urbani drenažni sistem, odnosno sredstvo za upravljanje kišnicom, konstruisano tako da oponaša prirodne sisteme za odvodnjavanje . Drveće treba saditi u zadnjoj trećini prostora za parkiranje, i to: kod upravnog i kosog parkiranja na svaka dva do tri mesta (zavisno od vrste) zasaditi jedno drvoredno stablo; i kod podužnog parkiranja na svaka dva mesta zasaditi jedno drvoredno stablo.

 

Garaže

U zavisnosti od kapaciteta garaže neophodno je ispuniti sve saobraćajne i protivpožarne propise, kao i propise koji se odnose na zaštitu životne sredine.

Normativi za definisanje minimalnog broja parking mesta:

• Stanovanje

1,1 PM po stanu / 1,1 PM na 100 m2 BRGP stanovanja

• Javne službe

1PM na 6 zaposlenih/ ili 1 učionicu za osnovne škole; 10% potrebnog broja PM na pripadajućoj parceli

1PM na 3 zaposlena za objekte posebne namene (vatrogasne stanice, vojni kompleksi i sl.)

• Sportski objekti i kompleksi

1 PM na 50 m2 BRGP površine sportskog centra

 

Pešačka kretanja

S obzirom na izuzetne ambijentalne potencijale predmetne lokacije prostora, raznovrsnost tipologija postojećih zelenih površina od formiranih drvoreda, uređenih parkovskih površina do prostora gradske šume, potrebno je omogućiti kontinuitet  pešačkih kretanja u prostoru  kompleksa nezavisno od  pešačkih  trotoara uz  saobraćajnice.

Prilikom definisanja glavnih pešačkih tokova koji treba da imaju prioritet u odnosu na ostala kretanja u unutar kompleksa potrebno je da budu planirana  za  različite kategorije korisnika, različite starosne grupe i sl. i strukturirati nekoliko nivoa kretanja tako da se omogući povezivanje svih pojedinačnih segmenata unutar kompleksa i u okruženju (sportski centar Košutnjak, Pionirski grad, park šuma Košutnjak...).

Pešačke površine (staze i trotoari) uz saobraćajnice  su sastavni element poprečnog profila svih gradskih saobraćajnica. One se obavezno fizički izdvajaju u posebne površine, zaštićene od ostalih vidova motornog saobraćaja, izuzev kod integrisanih ulica. Širina trotoara zavisi od namene i atraktivnosti okolnog prostora i intenziteta pešačkih tokova. Minimalna širina trotoara za kretanje pešaka iznosi 1.5m, osim u zonama gde postoje prostorna ograničenja, što se definiše kroz dalju plansku razradu. U novim stambenim kompleksima, u zonama objekata javne namene, posebno dečijih ustanova,  planirati trotoare širine veće od minimalno predložene prema pravilima planskih dokumenata,  a u zonama postojećih izgrađenih blokova u skladu sa prostornim mogućnostima.

Svi pristupi, površine namenjene pešačkom kretanju i manevarski prostori treba za zadovolje nesmetano kretanje osoba sa otežanim kretanjem i osoba sa invaliditetom.

Slika 60: Pešačka staza park-šume Košutnjak uz Ulicu kneza Višeslava

 

Slika 61: Pogled na konkursno područje duž interne saobraćajnice kompleksa (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

Biciklistički saobraćaj

 

Prema strateškim planovima razvoja biciklističkog saobraćaja u Beogradu, Ulicom kneza Višeslava (od ulice Ilije Stojadinovića do Pionirske ulice) planirana je biciklistička staza.

Unutar konkursnog obuhvata organizovati sistem biciklističkih i pešačkih trasa, kao i pristup i režime korišćenja površina pod šumom. Prilikom definisanja trasa biciklističkih staza kroz zelene zone dati odgovarajuće rešenje u skladu sa evidentiranom zelenom infrastrukturom na lokaciji.

Biciklističke trase (trake i staze) mogu se voditi zajedno sa  motornim saobraćajem u ulicama nižeg ranga od gradskog autoputa, zajedno sa pešacima i izdvojeno od ostalih vidova saobraćaja. Osnovni principi za projektovanje biciklističkih koridora su: koristiti mirne (stambene) ulice, izbegavati ulice sa nepovoljnim nagibima, trase polagati kroz ozelenjene prostore (parkovske površine i šume), trasama povezivati zone stanovanja, rekreacije i centralnih aktivnosti i u zonama atrakcije planirati prostore za parkiranje bicikala.

Trase biciklističkih staza date su Generalnim urbanističkim planom Beograda, što predstavlja strateški dokument za razvoj biciklističkih staza u gradu.

Minimalna širina biciklističke staze iznosi 2,2 m (izuzetno 1,8 m) za dvosmerni saobraćaj, odnosno 1,1m (izuzetno 0,9 m) za jednosmeran saobraćaj i planira se u zavisnosti  od raspoloživih prostornih mogućnosti. Visina slobodnog profila za biciklističke staze iznosi 2,5m.

Sagledati mogućnost formiranja novih biciklističkih staza i povezivanje sa postojećim delovima mreže. Omogućiti da se time dobije mogućnost  povezivanje sa centrima atrakcije u okruženju i sa glavnim saobraćajnim tokovima. Prema planskoj dokumentaciji susednog kontaktnog područja (Plan detaljne regulacije prostorno kulturno istorijske celine Topčider II faza, celina  4, planirano proširenje kolovoza duž Ulice kneza Višeslava i proširenje trotoara sa obe strane ulice minimalne širine 1,5 m, gradnja dvosmerne biciklističke staze širine 2,5 m.

Predvideti biciklističke  staze kroz zelene zone uz  poštovanje  morfoloških karakteristika i bez narušavanja kvaliteta postojećeg zelenila.

Slika 62: Raskrsnica Kneza Višeslava i Pionirske ulice

 

Javni prevoz

Razvoj javnog gradskog prevoza putnika ovog prostora planiraće se u skladu sa razvojnim planovima Sekretarijata za javni prevoz. Preko stajališnih platoa LJP-a nije moguće planirati kolske prilaze i prilaze parking prostorima.

Planskom dokumentacijom područja u neposrednom susedstvu već se predviđa uvođenje novih linija gradskog prevoza, uz zadržavanje postojećih stajališta. Prostorno programskom analizom ostvariti, jasne pešačke veze pojedinih funkcionalnih celina i mesta stajališta javnog gradskog prevoza.

Slika 63:  Pogled na betonsku bazu na obodu šume (celine 7 PKIC Topčider) (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

5.2.3. Preporuke za energetsku efikasnost i ekološku/ekonomsku isplativost  - Održiva obnova

Zadatak projekta je da implementira održivost, ne samo u tehničkom, već društvenom i ekološkom  pogledu  Održivost bi trebalo da bude integralni aspekt za ceo program konkursa i način na koji je se njegovi delovi objedinjuju. Učesnici bi trebalo da  u procesu projektovanja primene sledeće principe:

• Dizajn svestan energije - smanjenje negativnog uticaja na sredinu koja je okružuje, posebno šumski ekosistem;

• Postupci održavanja i reciklaže resursa urbanog života (energije, smeća, voda…) kao i izgradnja energetski efikasnih zgrada koje koriste prostorna i tehnološka rešenja za smanjenje potrošnje energije. Karakteristitični elementi gradnje  su „zeleni“ prostori, uključujući zelene krovove i vertikalne bašte;

• Izbor tehnologije gradnje sa najmanjim negativnim uticajem na okruženje tokom realizacije , sa planom upravljanjem građeviskim otpadom uz analizu mogućnosti reciklaže upotrebljenih materijala;

• Mogućnost primene strategije održive „kuce“ - niska potrošnja energija, prirodno osvetljenje, pasivni solarni sistemi, prirodna ventilacija, zaštita od sunca/osunčanost, smanjena potrošnja vode, menadžment kišnice i zemljišta, upotreba reciklažnog materijala, materijala sa niskim sadržajem energije, smanjenje otpada sa terena i tretiranje otpada.

Vizija razvoja trebalo da budu zasnovana na principima ostvarivanja minimalnih negativnih efekata na okruženje i da ponudi nove mehanizme funkcionisanja u odnosu na novonastale uslove klimatskih promena.

Istražiti mogućnosti primene aktuelnih koncepcija građenja u skladu sa ublažavanjem posledica klimatskih promena i idejama energetske efikasnosti poput koncepcije Blue-Green Building, koja uključuje uštedu energije, reciklažu, korišćenje održivih materijala i minimiziranje globalnog zagrevanja.

Konkursno rešenje bi trebalo da afirmiše savremene tendencije u arhitekturi, oblikovanju i uređenju javnih prostora uključujući i jasan afirmativan odnos prema svim aspektima održivosti planirane izgradnje i uređenja kako vezano za realizaciju tako i za eksploataciju svih sadržaja. U tom kontekstu očekuje se da izgradnja pored postizanja visokog standarda u kontekstu predviđenih zahteva, podrazumeva i što manji CO2 otisak tokom izgradnje, upotrebe i održavanja objekata i prostora.

Opšte preporuke

 

Unapređenje  energetske efikasnosti na nivou kompleksa

Unapređenje energetske efikasnosti u izgradnji i eksploataciji objekata podrazumeva kontinuiran i širok opseg delatnosti kojima je krajnji cilj smanjenje potrošnje svih vrsta energije uz iste ili bolje uslove u objektu. Energetska efikasnost se postiže korišćenjem efikasnih sistema grejanja, ventilacije, klimatizacije, pripreme tople vode i rasvete, uključujući i korišćenje otpadne toplote i obnovljive izvore energije koliko je to moguće.

Pri projektovanju primeniti sledeće mere energetske efikasnosti:

• u oblikovanju izbegavati veliku razuđenost objekta, jer razuđen objekat ima nepovoljan odnos površine fasade prema korisnoj površini osnove, pa su gubici energije veliki;
• zelenilom i drugim merama zaštititi delove objekta koji su leti izloženi jakom sunčevom zračenju;
• grupisati prostorije sličnih funkcija i sličnih unutrašnjih temperatura, npr. pomoćne prostorije orijentisati prema severu;
• projektovati toplotnu izolaciju objekta primenom termoizolacionih materijala, prozora i spoljašnjih vrata, kako bi se izbegli gubici toplotne energije;
• koristiti prirodne materijale i materijale neškodljive po zdravlje ljudi i okolinu
• mogućnost primene obnovljivih izvora energije - koristiti sunčevu energiju pomoću staklene bašte, fotonaponskih solarnih ćelija, solarnih kolektora i sl.
• planirati energetski efikasnu infrastrukturu - sisteme grejanja i hlađenja, ventilacije, pripreme tople vode i osvetljenja.

Korišćenje obnovljive energije

Svaka urbana lokacija raspolaže određenom količinom obnovljive energije. Neophodno je uvek kompletirati analizu mogućnosti eksploatacije ove energije, a zatim analizu troškova životnog veka objekta kojom se definiše isplativost korišćenja postojećih kapaciteta te energije.

Uvođenje inteligentnih tehnologija

Uvođenje “inteligentnih” tehnologija u funkcije objekta podrazumeva sledeće operativne uslove:

• Objekat se dinamički prilagođava unutrašnjim i spoljnim opterećenjima;
• Dovođenje energije samo kada, gde i koliko je potrebno;
• Dinamičko optimiziranje performansi kapitalne opreme.

Bitno je da se urbanističko-arhitektonskim rešenjem koji je prostorna provera koncepta kroz predlog dispozicije novih fizičkih struktura pre svega, postigne visoki kvalitet u sledećim kategorijama korišćenja prostora:

• Izloženost korisnika prirodi
• Vizualni kvalitet i pogledi
• Termički komfor
• Kvalitet vazduha
• Količina prostora
• Dostupnost i bezbednost
• Saobraćajna povezanost
• Jednostavan pristup i održavanje
• Zvučna privatnost
• Vizualna privatnost
• Redukcija spoljne i unutrašnje buke
• Udobnost
• Smanjenje stresa populacije
• Boje i teksture

 

Slika 64:  Pogled na konkursno područje (foto: iz arhive Avala Studios-a)

 

Dugoročni ekonomski uticaj gradnje

Projekat bi trebalo da obuhvati materijale, tehnologije i sisteme koji slede principe analize troškova životnog ciklusa, što znači da se troškovi njihove instalacije, održavanja i demontaže podjednako uzimaju u obzir prilikom njihovog izbora.

                                                                                          

FAZE REALIZACIJE

Koncept razvoja područja u pogledu faznosti realizacije i vremenskog okvira.